Strona główna Galeria zdjęć 1 Galeria zdjęć 2 |
Dokładna data założenia opactwa
benedyktynów
na Łysej Górze nie jest znana. Według benedyktyńskiej tradycji, powtarzanej także przez Jana Długosza, fundatorem klasztoru
był Bolesław Chrobry w 1006 roku. Jednak najpewniej klasztor i romański kościół ufundowane zostały pomiędzy latami 1102-1138 przez
Bolesława Krzywoustego. W 1306 roku książę Władysław Łokietek przekazał benedyktynom relikwie drzewa Krzyża Świętego (według
legendy
relikwie zostały podarowane przez
Emeryka,
królewicza z Węgier). W rzeczywistości relikwiarz Krzyża Świętego przywiózł w 1270 roku na dwór królewski w Krakowie król Węgier
Stefan V.
W połowie XV wieku opat Michał z Lipia dzięki wsparciu króla Kazimierza Jagiellończyka rozbudował romański kościół o gotyckie
prezbiterium i zakrystię oraz o nową część od zachodu, natomiast kardynał
Zbigniew Oleśnicki
ufundował nowy chór i ołtarz główny. W 1459 roku pożar zniszczył klasztor, a wkrótce potem zbudowano istniejące do dzisiaj gotyckie
krużganki wokół wirydarza. W 1491 roku opat Maciej z Pyzdr dobudował od północy klasztoru nowe skrzydło z przeznaczeniem na
infirmerię i aptekę. Za czasów Jagiellonów opactwo było najważniejszym sanktuarium religijnym w Polsce. Odwiedzał je m.in.
Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt Stary czy Zygmunt August.
W 1607 roku po pokonaniu rokoszan w bitwie pod Guzowem opatwo odwiedził Zygmunt III Waza. W latach 1611-1620 w miejscu kapitularza zbudowano barokową Kaplicę Oleśnickich. W 1643 roku opat Stanisław Sierakowski rozpoczął przebudowę kościoła, do fasady gotyckiego korpusu dodano dwie barokowe wieże, wczesnobarokową kamieniarkę odrzwi i okien, a od południa kaplicę Matki Boskiej Bolesnej. Podczas potopu szwdedzkiego, w 1655 roku kościół złupili Szwedzi, którzy zamordowali również część zakonników. W marcu 1661 roku do opactwa przybył król Jan II Kazimierz Waza wraz z małżonką oraz dworem. W 1690 roku papież Aleksander VIII obłożył opata Aleksandra Wyhowskiego i opactwo ekskomuniką, którą zdjęto dopiero około 1706 roku. W latach 1686-1701 roku zbudowano zachodnie skrzydło klasztorne z nowym refektarzem. W 1704 roku, podczas III wojny północnej, klasztor został zajęty przez wojska szwedzkie. W październiku 1777 roku kościół i klasztor spłonęły w pożarze, jednak już wkrótce przystąpiono do budowy trzeciego kościoła w stylu barokowo-klasycystycznym, który wybudowano w latach 1781-1789 i konsekrowano w 1806 roku. W maju 1819 roku delegaci komisji województwa sandomierskiego zjawili się na Świętym Krzyżu przedstawiając dekret delegata apostolskiego arcybiskupa Malczewskiego w sprawie kasacji klasztoru. Relikwie Drzewa Krzyża Świętego przeniesiono wówczas do kościoła w Nowej Słupi. Ukazem carskim z 1849 roku zabudowania klasztorne przeznaczono dla księży demerytów i w latach 1852-1865 mieścił się tu dom poprawczy dla tzw. Księży Zdrożnych. W styczniu 1863 roku w opactwie stacjonowali powstańcy styczniowi. W 1884 roku Rosjanie przekształcili część opactwa w ciężkie więzienie kryminalne. W 1914 roku Austriacy wysadzili kościelną wieżę. Od 1936 roku mieścił się tu klasztor i nowicjat Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, jednak w budynku dzisiejszego muzeum do 1939 roku nadal funkcjonowało ciężkie więzienie. We wrześniu 1939 roku klasztor został zbombardowany przez lotnictwo niemieckie i częściowo zniszczony. W latach 1941-1944 Niemcy więzili tu jeńców radzieckich. W czerwcu 2013 roku sanktuarium podniesiono do godności bazyliki mniejszej. W 2014 roku ukończono rekonstrukcję kościelnej wieży wysadzonej w powietrze przez Austriaków (fot.). Z tarasu widokowego na wieży rozpościera się piękny widok na okolice, a podczas bardzo dobrej pogody można nawet zobaczyć tatrzańskie szczyty (fot.) (fot.) (fot.). Podczas wizyty w sanktuarium trzeba zobaczyć:
Zbudowany w latach 1781-1789 w miejscu dwóch wcześniejszych kościołów. Warto zwrócić uwagę na ołtarz główny w stylu
klasycystycznym z obrazem św. Trójcy pędzla
Franciszka Smuglewicza,
obrazy Franciszka Smuglewicza (św. Józefa, św. Emeryka, św. Scholastyka ze św. Benedyktem), płytę nagrobną sekretarza królewskiego i
opata Michała Maliszewskiego, portal z marmuru, stalle z XVIII wieku oraz zakrystię ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym i polichromią ze
scenami z życia św. Benedykta
Zwana także Kaplicą Relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Zbudowana w stylu barokowym w latach 1614-1620 z funduszy
Mikołaja Oleśnickiego.
Kaplica pierwotnie służyła jako grobowiec rodziny Oleśnickich. W 1723 roku opat Mirecki przeniósł do niej relikwie Drzewa Krzyża Świętego.
Kaplica wzniesiona jest na planie zbliżonym do prostokąta (12×10 m), nakryta promieniście żebrowaną kopułą z XVII-wiecznymi freskami. Główne pole nad ołtarzem wypełnia postać Chrystusa Zbawiciela Świata, dalej Najświętsza Maryja Panna, Jan Chrzciciel, Apostołowie, św. Benedykt i św. Scholastyka. U stóp każdego Apostoła umieszczone jest narzędzie jego męki. Poniżej czaszy kopuły malowidła z 1782 roku. W obrazach na ścianach namalowana jest historia drzewa Krzyża Świętego. Centralne miejsce kaplicy zajmuje ołtarz główny, wczesnobarokowy, zbudowany z marmuru kieleckiego, dębickiego i alabastru. W tabernakulum przechowuje się relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Na ścianie południowej pomnik nagrobny fundatora kaplicy. Z XV wieku w stylu gotyckim ozdobiony orłami jagiellońskimi oraz litewską Pogonią i herbem Dębno na
zwornikach. Sklepienie krużganku krzyżowe, z ceglanymi żebrami o kamiennych zwornikach i służkach, na których wykuto herby
dobrodziejów klasztoru: Topór, Prus, Odrowąż, Jastrzębiec, Junosza, Wieniawa, Kościesza i podwójny Krzyż. Południowym ramieniem
biegnie fragment muru romańskiego z XII wieku, będący pozostałością z dawnego kościoła.
Z 1643 roku w stylu barokowym.
W stylu barokowym z XVII wieku, murowana, o ciosowych elewacjach na planie prostokąta, z przejazdem sklepionym
kolebką krzyżową.
W kryptach znajdują się zmumifikowane ciała zakonników oraz prawdopodobnie księcia
Jeremiego Wiśniowieckiego.
W kilku salach Muzeum prezentuje ekspozycje dotyczące m.in. dziejów klasztoru oraz działalności misyjnej
zgromadzenia. Eksponaty pochodzą z krajów misyjnych Afryki (Kamerun, Lesotho, Egipt, Madagaskar), Azji (Kazachstan, Turkmenistan,
Indie, Japonia, Chiny), Ameryki Północnej (Kanada) i Europy (Ukraina).
Kopiec usypano w 1861 roku po śmierci księcia Adama Czartoryskiego. Po upadku powstania listopadowego w drodze na wygnanie,
książę
Adam Czartoryski
z grupą oficerów polskich odwiedził Święty Krzyż. Przed kościołem wygłosił mowę polityczną, potem wraz z oficerami wszedł na najwyższy
balkon wieży kościelnej. Oficerowie szablami wyryli w kamiennej wieży napis: Z tej wysokości wznosimy prośby do Boga za ginącą Ojczyznę.
Po upadku powstania styczniowego kopiec został zniszczony przez władze carskie, pozostał jedynie kamienny krąg podstawy.
W pobliżu sanktuarium stoi niezbyt piękna wieża Centrum Nadawczego
(fot.),
obok której znajduje się platforma widokowa na gołoborzu
(fot.).
Według legendy, królewicz węgierski Emeryk został zaproszony przez swojego wuja Bolesława Chrobrego do Polski. Książę zabrał ze sobą mały relikwiarz, który miał go chronić przed niebezpieczeństwami. Pewnego dnia królewicz udał się na łowy. Podczas łowów królewicz Emeryk dostrzegł niezwykłego jelenia, w pogoni za nim odłączył się od reszty drużyny i kiedy po długim pościgu miał już zabić zwierzę, nagle zobaczył pomiędzy rogami jelenia świetlisty, podwójny krzyż. Książę zawahał się i jeleń zdążył zniknąć, a Emeryk zorientował się, że zabłądził i nie może odnaleźć swoich towarzyszy. Wtedy przed Emerykiem pojawił się anioł, który wskazał mu drogę do małego, drewnianego klasztoru, gdzie zaopiekowano się troskliwie królewiczem. Wkrótce książę, w podzięce za cudowne uratowanie, przekazał zakonnikom relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Od tej pory symbolem łysogórskich benedyktynów stał się podwójny złoty krzyż, którego wyższe ramię jest krótsze od dolnego. Krzyż taki nosi nazwę krzyża jerozolimskiego i jest związany z kultem relikwi Drzewa Krzyża Świętego. Sanktuarium znajduje się w diecezji sandomierskiej na szczycie Łysej Góry (Łyśca) (594 m n.p.m.), która jest drugim co do wysokości szczytem w Górach Świętokrzyskich. Przez górę przechodzi Główny Szlak Świętokrzyski im. Edmunda Massalskiego oznakowany kolorem czerwonym. Szczyt znajduje się w granicach administracyjnych Nowej Słupi. Na Święty Krzyż najlepiej dotrzeć na dwa sposoby: od strony Huty Szklanej i od Nowej Słupi. Dojeżdżając do Huty Szklanej należy zostawić samochód na płatnym parkingu, a następnie dotrzeć na szczyt asfaltową drogą (nieco ponad 2 km). Można też skorzystać z kolejki lub meleksów. Wjazd samochodem możliwy jest tylko w niedzielę i podczas uroczystości jedynie na Mszę Świętą o godz 8.00, 9.30, 11.30; pobyt może trwać do godziny 14.00. Od strony Nowej Słupi można dostać się na Święty Krzyż tzw. Drogą Królewską (około 3 km), turystycznym szlakiem koloru niebieskiego (fot.). Czas wejścia to około 40-60 minut. Przy wejściu na szlak należy kupić bilet wstępu do Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wzdłuż szlaku znajdują się stacje Drogi Krzyżowej. Przy wejściu na szlak stoi kamienny posąg zwany Pielgrzymem lub Emerykiem (fot.). Według jednej z legend posąg to rycerz, który porzuciwszy żołnierskie rzemiosło, przybył do Nowej Słupi. Tu chwalił się swoimi pielgrzymkami i wielką pobożnością. Jego ostatnią pielgrzymką miał być klasztor na Łysej Górze, dokąd chciał dojść na kolanach. Gdy był przy granicy lasu odezwały się klasztorne dzwony. Pielgrzym oświadczył, że dzwony zaczęły bić same na jego cześć i w tym momencie zamienił się w kamień. W ten sposób ukarany za swoją pychę musi pokutować po dziś dzień. Co rok posuwa się w kierunku klasztoru o jedno maleńkie ziarnko piasku, a kiedy dojdzie na szczyt, wszystkie grzechy zostaną mu darowane i nastąpi koniec świata... Są i takie legendy, które w figurze wykutej w kamieniu, każą widzieć podobiznę króla Jagiełły lub Bolesława Chrobrego. Jeszcze inne mówią o kobiecie, która dla zmazania swoich ciężkich grzechów, udała się w pielgrzymkę na klęczkach do klasztoru, a kiedy opuściły ją siły i nie mogła kontynuować pielgrzymki, dała swą osobę wykuć w kamieniu. Miasteczko Nowa Słupia leży w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim (fot.). Miasto położone jest w Górach Świętokrzyskich, na wschodnim krańcu Obniżenia Wilkowskiego. Leży u stóp Łysej Góry i graniczy ze Świętokrzyskim Parkiem Narodowym, znajdując się w jego otulinie. Przez Nową Słupię przebiegają drogi wojewódzkie nr 751 i 756. Miejscowość położona jest w odległości około 36 km na wschód od Kielc. Według danych z roku 2006 miasto liczyło około 1600 mieszkańców. 02.2019 Na podstawie stron internetowych: Bazylika na Świętm Krzyżu w Wikipedii i Oficjalna strona klasztoru Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Aktualizacja 16.02.2019 |
Wszystkie zdjęcia wykonane aparatami Panasonic Lumix DMC-FZ300 oraz Canon PowerShot A85
|