Zadarska starówka nie miała szczęścia w XX wieku. Najpierw na skutek alianckich bombardowań podczas II wojny światowej zniszczeniu uległo około 80% zabudowy, później ucierpiała podczas wojny z Serbią w 1991 roku. Na szczęście wiele zabytków odbudowano, ale w wielu miejscach można spotkać nowe budynki, nie całkiem pasujące do starej zabudowy.
Mimo to, Stare Miasto w Zadarze bezsprzecznie zasługuje na odwiedziny podczas pobytu w Chorwacji. Katedra św. Anastazji, symbol Zadaru kościół św. Donata, czy wiele innych zabytków tworzy niepowtarzalny klimat tego chorwackiego miasta.

• Katedra św. Anastazji  (fot.)  (fot.)
Katedra św. Anastazji to trójnawowy kościół, jedna z najważniejszych budowli romańskich w Dalmacji. Została zbudowany w XII-XIII wieku na miejscu wcześniejszej chrześcijańskiej bazyliki. Początkowo poświęcona była św. Piotrowi Apostołowi, ale po otrzymaniu przez biskupa zadarskiego Donata relikwii św. Anastazji, zmieniono wezwanie.
Uwagę zwracają trzy pięknie zdobione portale wejściowe  (fot.), wewnątrz katedry znajduje się kamienny sarkofag z IX wieku z relikwiami św. Anastazji, męczennicy, patronki wdów, męczenników oraz tkaczy. Ponadto romańskie ławy z marmuru oraz gotyckie stalle w prezbiterium.
Dzwonnica, która przylega do prezbiterium katedry, została zbudowana w dwóch etapach  (fot.). Przyziemie i pierwsze piętro powstało w 1452 roku, a trzy górne kondygnacje w 1894 roku. Z dzwonnicy katedry roztacza się bardzo ładny widok na miasto (wejście płatne)  (fot.)  (fot.).


• Kościół św. Donata  (fot.)  (fot.)
Jeden z symboli miasta. Wzniesiony w IX wieku w stylu wczesnoromańskim z inicjatywy biskupa Zadaru, Donata, ogłoszonego później świętym. Kościół stoi w północno-wschodniej części dawnego rzymskiego forum. Świątynia ma cylindryczny kształt, z trzema wąskimi i wysokimi apsydami od wschodniej strony. Do budowy użyto fragmentów rzymskich konstrukcji, a w całości przeniesiono do środka dwie antyczne kolumny. Wnętrze kościoła ma 27 m wysokości i 22 metry szerokości.
Kościół pierwotnie nosił wezwanie Świętej Trójcy, dopiero w XV wieku przemianowano go na kościół św. Donata. Biskup Donat był pochowany w kościele do 1809 roku, kiedy to wkroczeniu wojsk francuskich do Dalmacji, przeniesiono jego sarkofag do sąsiedniej katedry. Kościół został zbombardowany w czasie II wojny światowej. Obecnie kościół nie pełni funkcji religijnych. Od 1893 do 1954 roku mieściło się w nim Muzeum Archeologiczne. Obecnie, ze względu na świetną akustykę, często odbywają się w nim koncerty muzyki poważnej.
Wstęp do kościoła jest płatny.


• Kościół św. Chryzogona  (fot.)  (fot.)
Został zbudowany przez benedyktynów w stylu romańskim i konsekrowany w 1175 roku. Nazwano go imieniem św. Chryzogona, męczennika i patrona miasta.
Kościół to trójnawowa bazylika z trzema bogato zdobionymi półkolistymi apsydami o prostej fasadzie. Wnętrze kościoła zdobią freski o charakterze romańsko-bizantyjskim. Ołtarz główny powstał w 1701 roku, a w 1717 roku umieszczono tu cztery rzeźby z białego marmuru przedstawiające patronów Zadaru. Są dziełem weneckiego rzeźbiarza Alvisy Tagliapietro.


• Kościół i klasztor NMP  (fot.)
Trójnawowy kościół konsekrowano w 1091 roku. Na początku XII wieku zbudowano monumentalną dzwonnicę z fundacji pierwszego węgiersko-chorwackiego króla Kolomana I Uczonego. Fasada kościoła i jego południowa ściana boczna oraz portal główny są w stylu renesansowym. Kościół został zniszczony podczas alianckiego bombardowania w 1944 roku, ale został odbudowany. Obecnie jest w posiadaniu sióstr benedyktynek.
Archiwum klasztorne przechowuje bardzo cenną kolekcję przywilejów, w których wymieniani są chorwaccy królowie z XI wieku. W budynku klasztoru znajduje się też wystawa sztuki sakralnej z cennymi relikwiarzami z VIII, XII i XIII wieku.


• Kościół św. Szymona  (fot.)  (fot.)
Obecny wygląd z barokowymi detalami kościół uzyskał w XVI wieku. W głównym ołtarzu znajduje się srebrna skrzynia z relikwiami św. Szymona z 1380 roku, uważana za najcenniejsze dzieło średniowiecznej sztuki złotniczej w Chorwacji. Skrzynia została wykonana przez złotnika Franjo z Mediolanu, mieszkającego w Zadarze, a zamówiła ją królowa Węgier i Chorwacji, Elżbieta Bośniacka. Na sarkofagu uwieczniono sceny z życia miasta.
Na południe od kościoła znajduje się kolumna rzymska, która jest jedną z licznych pozostałości wpływów weneckich w Zadarze  (fot.).


• Kościół i klasztor św. Franciszka
Kościół i klasztor św. Franciszka pochodzi z 1283 roku i jest najstarszym kościołem w Dalmacji zbudowanym w stylu gotyckim. W 1358 roku w jego zakrystii zawarto pokój między Republiką Wenecką a węgiersko-chorwackim królem Ludwikiem I Andegaweńskim.
Kościół św. Franciszka to jednonawowa świątynia z podwyższonym prezbiterium. W bogato zdobionym skarbcu znajduje się kolekcja dzieł sztuki, z których najcenniejszym jest malowany krucyfiks z XII wieku. Na południe od kościoła znajduje się renesansowy krużganek zbudowany w 1556 roku z bogatą biblioteką.


• Kościół i klasztor św. Michała  (fot.)
Kościół św. Michała pochodzi z XII wieku, został przebudowany w stylu gotyckim pod koniec XIV wieku.
Znajduje się tu kilka ciekawych dzieł sztuki, z których najcenniejsze to obraz Matki Boskiej Śnieżnej z początku XVII wieku, obraz św. Łucji, Ostatnia Wieczerza i Biczowanie Chrystusa, wszystkie trzy z XVI wieku.
W fasadzie kościoła św. Michała dominują gotyckie drzwi z XIV wieku, ozdobione płaskorzeźbami. We wnętrzu znajduje się malowany drewniany krucyfiks XIII wieku.


• Kościół Matki Bożej Uzdrowienia Chorych  (fot.)
Kościół powstał w 1528 roku w formie rotundy. W 1703 roku został rozbudowany w stylu barokowym, dwa lata później dobudowano dzwonnicę. W ołtarzu głównym można zobaczyć kopię obrazu Matki Bożej od Zdrowia z 1447 roku, którego oryginał znajduje się w muzeum w kościele NMP.


• Brama Lądowa  (fot.)  (fot.)
Pochodzi z 1537 roku. Brama została zaprojektowana przez weneckiego architekta, Michela Sanmicheli. Brama ma kształt łuku triumfalnego. Nad łukiem bramy znajduje się lew św. Marka, symbol Republiki Weneckiej. Poniżej niego znajduje się o wiele mniejsza płaskorzeźba, na której można dostrzec postać jadącą na koniu. To patron miasta św. Chryzogon. Obok lwa znajdują się dwa herby Zadaru.


• Brama Morska  (fot.)
Zbudowana w 1573 roku.


• Rzymskie Forum  (fot.)  (fot.)
Zbudowane w I wieku p.n.e., ufundowane przez cesarza rzymskiego Gajusza Juliusza Cezara Oktawiana. Obecnie to tylko ruiny. Są tu pozostałości po fundamentach kilku budynków i dwie kolumny w stylu korynckim, z których jedna wciąż stoi na swoim miejscu. W średniowieczu służyła jako pręgierz, czego dowodem są wciąż widoczne łańcuchy.


• Plac Pięciu Studni  (fot.)  (fot.)
Powstał w 1574 roku, w czasie oblężenia tureckiego. Z powodu obaw o dostęp do wody pitnej mieszkańcy wybudowali cysternę z pięcioma studniami, które są tam do dzisiaj. Obecnie na Placu Pięciu Studni wznosi się również 26-metrowa wieża obronna, Kapetanova kula, czyli Wieża Kapitańska  (fot.). Po przejściu niewielkich schodów, za murem, znajduje się najstarszy w Zadarze Park Królowej Jeleny Medijevki z punktem widokowym na port i Bramę Lądową.


• Plac Ludowy - Narodni Trg


• Budynek straży miejskiej z Wieżą Zegarową  (fot.)
Pochodzi z 1562 roku, obecnie mieści się tu Muzeum Etnograficzne. Wieżę z zegarem dobudowano w XIX wieku.


• Loggia miejska  (fot.)
Zbudowana w 1565 roku. W budynku miały miejsce spotkania polityczne, posiedzenia i narady, a obecnie odbywają się tu różne wydarzenia kulturalne.


• Ratusz  (fot.)
Trzeci, największy, ale i najmłodszy budynek na Placu Ludowym pochodzi z 1934 roku. Pełni dzisiaj rolę ratusza.


• Morskie Organy
To niezwykła instalacja podwodnych rur, przez które przepływają fale morskie tworząc najróżniejsze dźwięki w 7 akordach i 5 tonacjach. Rury (35 sztuk) o różnej średnicy, długości i nachyleniu ułożone są prostopadle do brzegu. Muzyka, którą usłyszymy będzie zależeć od siły i prędkości fal. Morskie organy, jedyna taka instalacja na świecie, która pozwoli nam usłyszeć muzykę Adriatyku, zostały zbudowane w 2005 roku.
Miejsce jest niestety zwykle zatłoczone, chyba że zjawimy się poza sezonem lub wcześnie rano. My byliśmy pod koniec kwietnia, więc mogliśmy posłuchać tej niezwykłej muzyki w miarę spokojnie :-)


• Instalacja Pozdrowienie Słońca
Instalacja złożona z 300 paneli słonecznych w formie koła o średnicy 22 metrów została zbudowana w 2008 roku tuż obok Morskich Oraganów, na samym końcu półwyspu, który zajmuje zadarska starówka. W dzień panele kumulują energię słoneczną, a po zachodzie słońca zaczynają świecić.

08.2023

Na podstawie stron internetowych: Zadar w Wikipedii, Zadar w Wikipedii po chorwacku oraz Zwiedzaj Zadar - strona w języku chorwackim i przewodnika Beaty i Pawła Pomykalskich Chorwacja. Przewodnik, Oficyna Wydawnicza Rewasz 2017.

Aktualizacja 27.08.2023