Dariusz Domagała

Miast nazywanych "polskimi Carcassonne" jest w Polsce kilka. Trzeba uczciwie przyznać, że Paczków jest jednym z najciekawszych. Miejskie mury obronne zachowały się tutaj doskonale, przetrwała też większość baszt, podziwiać możemy też cztery wieże bramne.
Cały Paczków jest zresztą bardzo sympatycznym miasteczkiem, a oprócz murów ma ponadto chyba najciekawszy kościół obronny w naszym kraju i jedyne w Polsce Muzeum Gazownictwa.

Paczków Historia

Paczków założono w 1254 roku. Dokument lokacyjny na prawie magdeburskim spisał w Nysie w marcu 1254 roku biskup wrocławski Tomasz I. Jako miasto Paczków pojawia się w źródłach w 1292 roku. Mieszkańcy miasta zajmowali się uprawą roli, hodowlą bydła, rzemiosłem, handlem oraz rybołówstwem ze względu na otaczające miasto rzeki. Od 1327 roku Paczków znajdował się pod zwierzchnictwem Czech, a własnością biskupów wrocławskich pozostał do 1810 roku.
W marcu 1428 roku Paczków z powodu poparcia biskupa Konrada, zwolennika Zygmunta Luksemburczyka i przeciwnika husytów, został zajęty przez wojska husyckie, które splądrowały miasto. W wieku XV nastąpił gwałtowny rozwój gospodarczy Paczkowa, do czego przyczynili się biskupi za sprawą przywilejów nadanych miastu. W wieku XV i do połowy XVI wieku Paczków stał się ważnym ośrodkiem wyrobu sukna i handlu, które stanowiły podstawę zamożności miejscowego kupiectwa. Od 1483 roku w Paczkowie funkcjonuje targ solny, a w latach 1464 i 1476 ponownie powstają cechy tkaczy, rzeźników i piekarzy, kuśnierzy i kowali. Paczków miał prawo odbywania czterech jarmarków w ciągu roku.
W 1526 roku Paczków wraz ze Śląskiem dostał się pod panowanie Habsburgów austriackich. Obok murowanych kamienic stawianych wówczas w mieście, zaczęły powstawać także obiekty użyteczności publicznej - renesansowy ratusz z wieżą (1552), szkoła katolicka (1557), lazaret św. Mikołaja (1560). W 1551 roku powstał browar, a pod koniec XVI wieku miasto otrzymało dwie linie wodociągów. Przełom XV i XVI wieku to także prace przy fortyfikacjach miasta.

Pierwsza połowa XVII wieku to najgorszy okres w dziejach miasta. W latach 1603-1607 mieszkańców miasta zdziesiątkowała epidemia cholery. W 1634 roku miasto zostało zniszczone przez pożar, a następnie miasto uległo gospodarczemu zniszczeniu w czasie jednego z oblężeń. Okres prosperity Paczkowa definitywnie zakończyła wojna trzydziestoletnia (1618-1648). W 1632 roku miasto i okolice zajęli Szwedzi i Saksończycy. W maju 1634 roku miasto dotyka wielki pożar. W latach 1639-1648 Paczków i okoliczne wsie wielokrotnie plądrują wojska szwedzkie i cesarskie. Miasto zostaje wówczas ponownie spalone. Po zmianie granicy, która przebiega 5 km od miasta, Paczków traci swoje zaplecze gospodarcze w postaci okolicznych wsi, a tym samym znaczenie gospodarcze i militarne. Liczba mieszkańców spadła wówczas z około 2800 osób w latach 20-tych XVII wieku do mniej więcej 100-700 osób w 1648 roku.
W latach 1745-1747 w Paczkowie stacjonują dwa pruskie regimenty. W mieście zdziesiątkowanym zarazą panuje głód, spowodowany m.in. cłem wprowadzonym przez cesarzową Marię Teresę na produkowane w Paczkowie tkaniny. Na początku sierpnia 1757 roku Paczków zajmują Austriacy. W latach 1775, 1777, 1779, 1780, 1783, 1785 miasto pustoszą wielkie powodzie. W 1778 roku miasto zajmowane jest na zmianę przez wojska austriackie i pruskie. W 1807 roku Paczków przechodzi pod dowództwo francuskie, a generał Vandamme nakłada na miasto kontrybucję wojenną na utrzymanie jego oddziałów.
Miasto przeżywa ożywienie gospodarcze dopiero w XIX wieku, kiedy wraz z przejęciem całego Śląska przez władze pruskie zniesiono ostatecznie władzę biskupa i w 1810 roku przeprowadzono sekularyzację księstwa biskupiego. W 1850 roku w mieście powstaje fabryka zapałek. W 1874 roku uruchomiono linię kolejową łączącą miasto z Nysą i Kamieńcem Ząbkowickim. Zaczęły powstawać nowe przedsiębiorstwa: fabryka świec Silesia, zakład produkcji przyborów kreślarskich, fabryka mydła, przedsiębiorstwo produkujące złocone ramy, dwie cegielnie, gazownia, mleczarnia i wodociągi miejskie. W 1868 roku rozpoczęła działalność fabryka urządzeń gaśniczych i budowy maszyn, w 1882 roku fabryka maszyn rolniczych, w 1888 roku parowa cegielnia, a w 1902 roku powstaje miejski zakład gazowniczy. W 1907 roku Oskar Biedermann uruchamia tu Śląską Fabrykę Obróbki Drewna.

W wyniku działań wojennych II wojny światowej zabudowa miejska Paczkowa ucierpiała zaledwie w 15%. Na początku maja 1945 roku Paczków został zdobyty bez walki przez armię sowiecką. W sierpniu 1945 roku Paczków został przekazany polskiej administracji, powołanej przez Rosjan. W tym samym miesiącu rozpoczął się proces wysiedlenia niemieckich mieszkańców Paczkowa, a na ich miejsce zaczęli przybywać osadnicy polscy i przesiedleńcy z Kresów Wschodnich.

Paczków położony jest historycznie na Dolnym Śląsku w województwie opolskim, na Przedgórzu Sudeckim, na Obniżeniu Otmuchowskim, między sztucznymi zbiornikami wodnymi Jeziorem Otmuchowskim i nowymi zbiornikami, zwanymi Topola i Kozielno, razem tworzącymi Zalew Paczkowski.
Według danych z 2016 roku w mieście mieszkało nieco ponad 7500 mieszkańców. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 46 oraz droga wojewódzka nr 382.
Miasto leży w odległości około 80 km na południowy zachód od Opola oraz 85 km na południe od Wrocławia.

Paczków Najciekawsze miejsca

Mury obronne (fot.) (fot.) (fot.)

Średniowieczne mury obronne mają do 7 metrów wysokości, zbudowane są z kamienia łamanego i otaczają miasto regularnym owalem o długości 1200 metrów. Dawniej mury sięgały nawet 9 metrów. W ich ciągu osadzone były baszty łupinowe, z których do dziś przetrwało 19 z 24. W wielu z nich dobrze zachowały się liczne otwory strzelnicze.
W 1429 roku mury i baszty, ze wzgledu na zły stan techniczny, częściowo zburzono. Zostały one odbudowane na początku XVI wieku. W tym samym okresie za fosą dostawiono drugi, zewnętrzny mur o wysokości 4 m. Ta dodatkowa fortyfikacja wyposażona była w liczne stanowiska artyleryjskie. W XIX wieku dokonano naprawy i gruntownego uporządkowania miejskich fortyfikacji. W 1846 roku zburzono pozostałości muru zewnętrznego, rok później rozebrano budynki i mosty bramne oraz zasypano fosę miejską, tworząc na jej miejscu planty miejskie. Dla poprawy komunikacji w II połowie XIX wieku przebito cztery nowe przejścia w murze. Prace trwały do początku XX wieku, kiedy odtworzono przejazd bramny przy Wieży Kłodzkiej, a później również Wrocławskiej.

Zespół staromiejski oraz fortyfikacje Paczkowa zostały uznane za Pomnik Historii rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 roku.

Wieża Wrocławska (fot.)

Zwana także Dolną. Wieża powstała w I połowie XIV wieku. Mierzy około 30 metrów. Wieża jest pozostałością założenia bramnego, na które składały się: budynek bramny, most nad fosą i przedbramie, w którym mieściło się miejskie więzienie. W 1846 roku zburzono budynek bramny. Korona wieży została ozdobiona w II połowie XV wieku potrójnym pasmem blend. Wieża została wyremontowana w latach 1919-1924.
Rzut przyziemia jest kwadratowy, zwieńczona jest krenelażem o prostokątnym zarysie, przykryta ośmiobocznym hełmem ceglanym. Wieża ma siedem kondygnacji. Na czwartej i piątej kondygnacji otwory okienne w formie strzelnic. Przy wieży istniał kiedyś pręgierz.
Wieża jest udostępniona do zwiedzania, klucz za drobną opłatą wydaje pani z pobliskiego kiosku "Ruchu". Z wieży roztacza się znakomita panorama miasta (fot.) (fot.).

Brama Nyska (fot.)

Zbudowana jako ostatnia w 1573 roku, strzeże ją potężna baszta łupinowa. W XVI wieku nadbudowano górną partię wieży bramnej. Wieża bramna zwieńczona jest krenelażem i przykryta hełmem namiotowym. W 1778 roku brama została zamurowana, w 1819 roku ponownie otwarta.

Wieża Kłodzka (fot.)

Zwana także Górną. Wieża bramna powstała na przełomie XIV i XV wieku, w kolejnym stuleciu została podwyższona. Dzisiaj wieża ma około 22 metry wysokości. W I połowie XVI wieku dodano attyki w kształcie rybich ogonów. Dwie pierwsze kondygnacje wieży są na planie kwadratu, pozostałe kondygnacje zbudowane na planie koła. Na trzecim i piątym poziomie znajdują się otwory w formie strzelnic. Była to tzw. "wieża głodowa", do której trafiali skazani na śmierć przestępcy.

Wieża Ząbkowicka (fot.)

Zwana także Łaziebną. Wieża bramna powstała na przełomie XIV i XV wieku, a w pierwszej połowie XVI wieku dodano attykę. Zbudowana jest na planie koła, zwieńczona gzymsem, krenelażem, attyką, przykryta niewysokim hełmem. Wysokość wieży wynosi około 27 metrów.

Rynek (fot.) (fot.)

Zabytkowe kamienice w rynku reprezentują styl renesansowy, barokowy, klasycystyczny, a nawet gotycki. Najstarsze z nich pochodzą z około 1500 roku.
Najciekawsze z nich to: dom nr 35 oraz 25 (zbudowane odpowiednio w 1560 roku i 1600 roku), dom pod numerem 33, gdzie zachowało się gwieździste gotyckie sklepienie czteroprzęsłowego przyziemia, dom nr 3, który pokryty jest dekoracją sgraffitową, dom nr 36, kamienica z bogatą dekoracją fasady na rogu Rynku i ulicy E. Plater, a także kamienica nr 55.

Ratusz (fot.) (fot.)

Ratusz powstał w latach 1550-1552, a fundatorem budowy był biskup wrocławski Baltazar Promnitz. Pierwotnie budowla składała się z dwóch prostokątnych budynków, zakończonych trójkątnymi zdobionymi szczytami. Z boku przystawiono wieżę. W latach 1821-1822 ratusz został gruntownie przebudowany, w wyniku czego została mu nadana obecna neoklasycystyczna forma.
Ratusz ma trzy kondygnacje z zachowanymi płaskorzeźbami, pochodzącymi z okresu renesansu. Wewnątrz znajduje się sień ze sklepieniem kolebkowym oraz sale z zabytkowymi detalami architektonicznymi. Renesansowa wieża wysokości 45 m znajduje się w północnym narożniku. Podstawa wieży ma przekrój kwadratowy, wyżej ma przekrój ośmioboczny. W połowie wysokości wieży znajdują się cztery tarcze zegarowe, ujęte pilastrami podtrzymującymi gzyms. Kolejna część posiada ganek, otoczony tralkową balustradą, tworzącą taras widokowy. Najwyższa część wieży jest węższa i posiada ostrosłupowy hełm z iglicą. We wnętrzu wieży znajduje się zabytkowy mechanizm zegarowy, wyprodukowany w 1858 roku przez Carla Weissa, zegarmistrza z Głogowa. Są tutaj też trzy dzwony: z pierwszy z 1714 roku, drugi z 1735, trzeci pochodzi z XVIII wieku.
Taras widokowy na wieży jest dostępny dla turystów za opłatą. Roztacza się z niego piękna panorama miasta oraz pasm Sudetów Wschodnich.

Kościół św. Jana Ewangelisty (fot.) (fot.)

Budowa świątyni rozpoczęła się w 1350 roku i trwała około 30 lat. Jej fundatorem był biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli. Obecny kształt budowli to efekt przebudów w stylu renesansowym, barokowym i neogotyckim. W XV wieku do prezbiterium od strony południowej została dobudowana dwuprzęsłowa kaplica pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, w której znajduje się jedyny w Europie Środkowej ołtarz wyrzeźbiony z jednego kawałka piaskowca. Druga kaplica została wybudowana w stylu barokowym w 1701 roku po epidemii, jako wotum dla św. Rocha. Wieża, wybudowana w 1389 roku miała pierwotnie 120 m wysokości, obecnie to 64 metry. W XVI wieku,w obawie przed najazdami Turków, świątynia została przebudowana i ufortyfikowana i zaczęła spełniać funkcje obronne. W południowej nawie została ustawiona okrągła kamienna studnia, jedyna studnia w Europie znajdująca się wewnątrz kościoła.
Wewnątrz kościoła można zobaczyć zabytki sztuki rzeźbiarskiej, wykonane m.in. przez Wita Stwosza, ołtarz w stylu neogotyckim (fot.) i ambonę z XIX wieku (fot.).

Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Budowę kościoła rozpoczęli w 1902 roku protestanci. Kościół powstał w stylu neogotyckim. Świątynia położona jest tuż za murami obronnymi. Obecnie należy do o.o. redemptorystów.

Dom Kata (fot.)

Dom Kata powstał w XVIII wieku i podobno mieszkał w nim kat z rodziną. Budynek wzniesiono metodą muru pruskiego, stoi tuż za Bramą Nyską. W latach 2009-2010 został gruntownie wyremontowany. We wnętrzu znajduje się Centrum Informacji Turystycznej, a także miejska izba pamięci z ekspozycją historycznych eksponatów, pamiątek i archiwalnych materiałów na temat Paczkowa.
Obecnie, ze względu na prace remontowe, ekspozycje w Domu Kata są nieczynne do odwołania.

Muzeum Gazownictwa (fot.) (fot.)

Muzeum powstało w budynku byłej gazowni w listopadzie 1991 roku. Jest to jedyny taki obiekt w Polsce, gdzie w całości zachowały się urządzenia do produkcji gazu miejskiego. W skład ekspozycji muzealnej wchodzi stara architektura przemysłowa, zabytkowy ciąg produkcyjny oraz zbiory eksponatów związanych z gazownictwem.
Zbiory muzeum to ponad 3 tysiące eksponatów, są to gazowe urządzenia gospodarstwa domowego i przemysłowego, takie jak lampy gazowe, kuchenki, piecyki grzewcze, lokówki, żelazka, a nawet lodówka gazowa (fot.) (fot.). Większość eksponatów jest sprawna technicznie. Muzeum posiada największą w Europie kolekcję gazomierzy domowych (600 sztuk) (fot.) (fot.). Oświetlenie terenu stanowią czynne latarnie gazowe, a budynki i urządzenia wyglądają prawie jak 100 lat temu.

Winnica Poraj

Winnica ma prawie 5 ha powierzchni. Na terenie starego folwarku, w oborze z XVII wieku, powstała winiarnia. Uprawia się tu 12 szlachetnych odmian winorośli. Ze stoku można podziwiać panoramę Paczkowa i Gór Rychlebskich.

08.2023

Na podstawie stron internetowych: Paczków w Wikipedii oraz Strona UM w Paczkowie.

Aktualizacja 08.08.2023