Wieś Kruszyniany została założona prawdopodobnie w XVII wieku. W marcu 1679 roku król Jan III Sobieski nadał Tatarom m.in. Kruszyniany wraz z pobliskimi wsiami Nietupa, Łużany oraz część Poniatowicz. Była to nagroda za walkę Tatarów po stronie Polski w wojnie z Turkami. W Kruszynianach osiadło około 45 rodzin, a wśród nich płk Samuel Murza Krzeczowski, który uratował życie królowi w bitwie pod Parkanami. Kruszyniany stały się dużym ośrodkiem muzułmańskim w Rzeczpospolitej. Sporządzano tutaj dzieła o treści religijno-obyczajowej, tzw. kitaby.
W 1915 roku, po wybuchu I wojny światowej i w związku niepowodzeniami armii rosyjskiej na froncie wschodnim większość ludności prawosławnej i tatarskiej Kruszynian masowo ewakuowała się w głąb Rosji, gdzie przebywała na wygnaniu parę lat. Powroty do wsi rozpoczęły się po 1918 roku, po wybuchu rewolucji październikowej, jednak znaczna część mieszkańców Kruszynian nigdy z Rosji nie powróciła.
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku, wieś Kruszyniany liczyła 54 domostwa i 364 mieszkańców. Miejscowość zamieszkiwana była wówczas przez wiernych 4 wyznań. Większość mieszkańców (170) zadeklarowało wyznanie prawosławne, 141 wyznanie rzymskokatolickie, 32 wyznanie mahometańskie, a pozostałych 21 zgłosiło wyznanie mojżeszowe. Mieszkali tu przedstawiciele trzech narodowości: 201 Polaków, 142 Białorusinów i 21 przedstawicieli narodowości żydowskiej. W całej Polsce żyło wówczas około 5,5 tys. Tatarów.
Po II wojnie światowej lokalną wspólnotę muzułmańską zasilili repatrianci muzułmańscy z terenów Białoruskiej SRR. W 1980 roku w Kruszynianach zamieszkiwało 289 osób, z tego 33 wyznania muzułmańskiego, reszta wyznania prawosławnego i rzymskokatolickiego. Obecnie polscy Tatarzy zamieszkują dwie wsie w województwie podlaskim ( Bohoniki i Kruszyniany), ponadto Tatarzy żyją rozproszeni w Gdańsku, Białymstoku, Warszawie i Gorzowie Wielkopolskim - łącznie jest ich około 3 tysięcy. Od 1925 roku działa w Polsce Muzułmański Związek Religijny (z siedzibą w Białymstoku), a od 1992 roku Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej (z autonomicznymi oddziałami w Białymstoku i Gdańsku).

Kruszyniany to wieś leżąca naprawdę na końcu świata, gdzie nawet zasięg telefonii komórkowej, jeśli jest, to jest raczej bardzo słaby. To miejsce, gdzie do dzisiaj czas biegnie jakby inaczej, powoli i spokojnie. W Kruszynianach można usłyszeć, że kiedyś na miejscowość mówiło się "wieś triniedzielnaja" (trzyświąteczna). Dlaczego? Bo w piątek świętować zaczynali muzułmanie - Tatarzy, w sobotę żydzi, a w niedzielę katolicy i prawosławni. Dziś społeczności żydowskiej już nie ma, ale dalej jest to wieś niezwykła...

Obecny meczet w Kruszynianach został zbudowany prawdopodobnie w II połowie XVIII wieku lub w I połowie XIX wieku, na miejscu wcześniejszego meczetu. W 1846 roku budynek przeszedł remont. Podczas I wojny światowej obiekt nie uległ zniszczeniu, a podczas kolejnej wojny funkcjonował tu niemiecki szpital polowy.
W sierpniu 2008 roku, dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w meczecie zainstalowano nowoczesny system przeciwpożarowy. W marcu 2010 roku meczet zwiedził książę Karol. W październiku 2012 roku zarządzeniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego meczet został, wraz z meczetem w Bohonikach, uznany za pomnik historii. W nocy z 28/29 czerwca 2014 roku meczet padł ofiarą aktu wandalizmu i profanacji. Nieznani sprawcy, używając farby w spreju, namalowali na zabytkowych ścianach świątyni symbole Polski Walczącej oraz rysunki świni. Zbezczeszczono także nagrobki na pobliskim mizarze.

Meczet zbudowany jest na planie prostokąta o wymiarach 10x13m  (fot.)  (fot.)  (fot.). Z zewnątrz i wewnątrz pokryty jest drewnianą boazerią pomalowaną na ciemnozielony kolor. Od strony północnej budynek zdobią dwie wieże  (fot.). Na kalenicy dachu stoi trzecia, nieco mniejsza od pozostałych, wieżyczka bez okien. Dachy obu wież i wieżyczki mają kształt hełmu zwieńczonego półksiężycem na szczycie. Dach głównej części budynku pokryty jest gontem.
Wnętrze podzielone jest na dwie części: dla kobiet i mężczyzn. Wejście dla kobiet umiejscowione jest na głównej osi budynku. Zwieńczone jest trójkątnym tympanonem, po którego bokach wznoszą się dwie wieże. Wejście dla mężczyzn znajduje się w bocznej ścianie. Pomieszczenie dla kobiet jest znacznie mniejsze i oddziela je od części męskiej drewniane przepierzenie, w którym na wysokości około 1 m wykonano podłużną szparę, zasłoniętą białą, przejrzystą firanką. Wnętrze udekorowane jest dywanami, a ściany muhirami - kaligraficznym zapisem cytatów z Koranu  (fot.)  (fot.)  (fot.).
Właściwa modlitwa ma miejsce w części męskiej. Wierni stoją w rzędach z twarzami skierowanymi w stronę Mekki. Stronę tę wskazuje mihrab (nisza w ścianie)  (fot.). Na prawo od niszy znajduje się minbar, z którego imam wygłasza kazanie, pochodzący prawdopodobnie z XIX wieku. Wykonany jest z drewna, z sześcioma stopniami prowadzącymi na podest nakryty niskim, czterospadowym daszkiemz półksiężycem wspartym na trzech kulach. Przy wejściu na schodki znajduje się portal z wysokich słupków, połączonych u góry poziomą belką z trzema półksiężycami  (fot.). Podczas modlitwy wierni wykonują odpowiednie ruchy rąk i ciała w myśl rytuału zwanego salat.

Meczet można zwiedzać praktycznie przez cały rok, z tym że od października do kwietnia przed przyjazdem należy umówić się telefonicznie z przewodnikiem pod numerem telefonu 502 543 871. Opłata za zwiedzanie jest niewielka i w 2020 roku wynosiła zaledwie 5 zł dla osób dorosłych. Przewodnik, pan Dżemil Gembicki jest człowiekiem niezwykle sympatycznym, który o meczecie opowiada nie tylko ciekawie, ale i z prawdziwą pasją.
Zwiedzając meczet należy pamiętać, że jest to obiekt sakralny, bardzo ważny dla społeczności muzułmańskiej. Przed wejściem do meczetu należy bezwzględnie zdjąć obuwie.

Cmentarz został założony w II połowie XVII wieku przez społeczność tatarską  (fot.)  (fot.)  (fot.)  (fot.)  (fot.). Ma powierzchnię 0,6 ha i otoczony jest kamiennym murem. Najstarszy nagrobek o czytelnej inskrypcji pochodzi z 1699 roku, napisy na starszych są zatarte. Znajdują się tu również bogato zdobione kamienne nagrobki z XIX wieku mające formy ostrosłupów, kolumn lub szlifowanych płyt. W głębi cmentarza można znaleźć bezładnie rozrzucone stare nagrobki kamienne o różnych kształtach z arabskimi inskrypcjami i wyrytym półksiężycem.

Kruszyniany leżą w pobliżu rzeki Nietupy, w gminie Krynki, w powiecie sokólskim, w województwie podlaskim. Według danych z 2006 roku wieś liczy około 160 mieszkaców.
Kruszyniany znajdują się w odległości około 60 km na wschód od Białegostoku. Kilka kilometrów na wschód od Kruszynian przebiega granica polsko-białoruska.
Kruszyniany leżą na Szlaku Tatarskim, który obejmuje miejsca związane z kulturą tatarską i religią muzułmańską. Szlak jest bardzo malowniczy i rozciąga się w okolicach Puszczy Knyszyńskiej, Wzgórz Sokólskich i Pagórków Nadświsłockich.