Rozwój kolei wąskotorowych, który miał miejsce na początku XX wieku w okolicach Starachowic był związany z miejscowymi zakładami przemysłowymi i wydobywczymi i rozwojem miasta. W tym czasie powstała sieć kolei o szerokości toru 750 mm łączących starachowicki Wielki Piec z tartakiem na Bugaju, kopalniami rudy żelaza oraz ładowniami drewna. Sieć liczyła około 60 km, a łącznie z kolejką lasów państwowych nawet ponad 80 km.
Po II wojnie światowej zdecydowano o budowie kolei łączącej Starachowice z Iłżą z wykorzystaniem części istniejącego torowiska. Prace zakończyły się w 1950 roku. Na liczącym 20 km odcinku prowadzono głównie ruch towarowy oraz ruch pasażerski, który w szczytowym okresie liczył do 6 par pociągów dziennie. W latach 60-tych XX wieku, na skutek zamykania kopalń oraz zmniejszenia się transportu drewna przewozy zaczęły spadać. Ostatecznie w 1997 roku zawieszono wszelkie przewozy, a tabor przekazano na inne sieci wąskotorowe.

W 2003 roku, na skutek mediacji podjętych przez Fundacją Polskich Kolei Wąskotorowych nastąpiło przejęcie linii od PKP przez władze Starostwa Powiatowego w Starachowicach. Dzięki wolontariuszom z całej Polski, od listopada 2003 roku do kwietnia 2004 roku udrożniono pierwsze 6 kilometrów szlaku. W maju 2004 roku przywrócono przewozy pasażerskie na odcinku Starachowice-Lipie. Tabor stanowiły wówczas lokomotywy Wls-75 i 2 wagony letnie. W 2006 rok na szlak wyjechała lokomotywa Lyd1-252. W 2007 roku podjęto działania zmierzające do przywrócenia przewozów na odcinku Iłża-Marcule. W sezonie 2008 operatorem było Stowarzyszenie Żuławskiej Kolei Dojazdowej. W tym sezonie przygotowano mijankę i uruchomiono przewozy na odcinku Iłża-Marcule. W latach 2009-2010 ruch prowadziło Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych, które pozyskało kolejny wagon letni na iłżecki odcinek kolejki. Od 2011 roku operatorem kolei było Stowarzyszenie Sympatyków Zabytkowej Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej.
Obecnie właścicielem Starachowickiej Kolei Wąskotorowej jest Powiat Starachowicki, a jednostką nadzorującą Biuro Rozwoju Powiatu w Starostwie Powiatowym w Starachowicach. Na mocy porozumienia ze Starostwem Powiatowym w Starachowicach, operatorem Starachowickiej Kolei Wąskotorowej jest przewoźnik kolejowy prowadzący działalność pod nazwą AXEL-RAIL.

Aktualnie trasa Starachowickiej Kolei Wąskotorowej składa się z dwóch odcinków: Starachowice-Lipie o długości 5 km i Iłża-Marcule o długości 7 km. W środkowej części trasy tory zostały niestety rozkradzione na długości około 4 km, ale trwają prace nad pozyskaniem funduszy, które być może pozwolą uruchomić również ten odcinek.
W sezonie 2023 na pierwszym, starachowickim odcinku, ruch był zawieszony ze względu na prace remontowe. Na odcinku Iłża-Marcule ruch pasażerski odbywał się w miesiącach letnich w każdą niedzielę  (fot.)  (fot.)  (fot.). Uruchamiano wówczas dwie pary pociągów, które prowadzono lokomotywą Lyd1-251 w składzie trzech wagonów "letniaków"  (fot.)  (fot.).
Na stacji końcowej w Marculach pasażerowie mogli odwiedzić prowadzone przez Nadleśnictwo Marcule Centrum Edukacji Przyrodniczej z arboretum  (fot.). Bilety do arboretum można było nabyć w kasie na stacji w Iłży razem z biletami na przejazd lub bezpośrednio u obsługi pociągu. Ofertę z sezonu 2023 można zobaczyć tutaj.

Powiat Starachowicki, który jest operatorem kolejki dysponuje własnym taborem kolejowym, na który składają się: dwie lokomotywy spalinowe serii Lyd1: nr 252 stacjonująca w lokomotywowni w Starachowicach oraz nr 251 stacjonująca w Iłży  (fot.)  (fot.), rumuński wagon osobowy serii Bxhpi (oznaczenie fabryczne A20D-P), trzy otwarte wagony letnie (stacjonujące w Iłży), wagon brankard oraz wagon kryty (pług odśnieżny).
Lokomotywa Lyd1-251 (nr fabryczny 18) została wyprodukowana w 1971 roku przez zakłady Zastal w Zielonej Górze. Lokomotywa stacjonowała m.in. w cukrowni Zbiersk, a od 2009 roku w Iłży. Lokomotywa Lyd1-252 (nr fabryczny 19) również została wyprodukowana w 1971 roku w Zielonej Górze. Lokomotywa stacjonowała m.in. w Przeworsku, w cukrowni Włostów, Jędrzejowie i od 2005 roku w Starachowicach.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Centrum Edukacji Przyrodniczej i arboretum w Marculach, które powstały z inicjatywy Nadleśnictwa Marcule są bardzo ciekawym miejscem, które warto odwiedzić w oczekiwaniu na odjazd pociągu powrotnego do Iłży.
Arboretum ma powierzchnię sześciu hektarów, to siódmy taki ośrodek w Polsce o światowym znaczeniu. Znajduje się w nim około 400 gatunków drzew i krzewów rodzimych, a także 250 gatunków roślin ze strefy klimatu umiarkowanego Europy, Ameryki Północnej i Azji. Arboretum jest częścią Centrum Edukacji Przyrodniczej im. biskupa Jana Chrapka. Biskup Jan Chrapek, będąc biskupem radomskim, często odwiedzał Marcule, biorąc udział w grzybobraniach w iłżeckich lasach.
Zdjęcia z arboretum możecie zobaczyć tutaj.