Dariusz Domagała - Muzeum Wsi Słowińskiej

Nie ma już gwary słowińskiej, nie ma Słowińców nad jeziorem Łebsko...
Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy postanowili ocalić co się da i tak powstał skansen w słowińskiej wsi Kluki. Skansen to niezwykły, niewielki, ale leżący w środku wsi, przedzielony drogą, dzięki czemu wydaje się, że chałupy w skansenie wciąż żyją, wciąż mieszkają tam dawni mieszkańcy...
Warto poświęcić czas, aby zwiedzając ocalałe chałupy poznać zwyczaje tego niezwykłego, nieistniejącego już narodu..

Kluki Muzeum Wsi Słowińskiej

Słowińcy (kaszub. Słowińcë) stanowili grupę etnograficzną zamieszkującą tereny nad jeziorami Gardno i Łebsko. Posługiwali się gwarą słowińską, która wchodziła w skład jednego z dialektów języka kaszubskiego. Sami Słowińcy nazywali siebie Kaszubami i w istocie byli odłamem ludności kaszubskiej, a nazwę "Słowińcy" wymyślił rosyjski etnograf Aleksander Hilferding, który w XIX wieku badał w Klukach odrębność kulturową i etniczną Kaszubów Nadłebskich. Od XVIII wieku Słowińcy byli poddawani silnym naciskom germanizacyjnym, zachowali jednak swoje zwyczaje i przez długi czas swoją gwarę.
Po 1945 roku władze komunistyczne traktowały Słowińców jako Niemców, byli oni szykanowani i wysiedlani. Ostatni Słowińcy wyemigrowali do Niemiec w latach 70-tych XX wieku. I tak zniknął język i naród...
Po wyjeździe ostatnich rdzennych mieszkańców postanowiono zniszczyć pozostawione przez nich domostwa. Na szczęście, dzięki działaniom wielu ludzi dobrej woli, cześć z nich udało się zachować w skansenie w Klukach...

Początki Muzeum Wsi Słowińskiej wiążą się z datą 22 września 1963 roku, kiedy otwarto Muzealną Zagrodę Słowińską w Klukach. Początkowo placówka podlegała Urzędowi Gminy w Smołdzinie, a w 1965 roku weszła w skład powstałego w Słupsku Muzeum Okręgowego jako filia Działu Etnograficznego. Zagrodę Muzealną stanowiła wówczas dzisiejsza zagroda Reimannów.
Na początku lat 70-tych XX wieku wyjechali do Niemiec ostatni rdzenni mieszkańcy tych terenów i władze postanowiły wyburzyć większość słowińskich domostw. W latach 1974-1976, dzięki staraniom muzealników, uzyskano zgodę na przeniesienie do skansenu 6 zagród. Do 1982 roku Muzeum Pomorza Środkowego pozyskało tereny pod rozbudowę skansenu, a decyzja o rozbudowie została wydana w 1984 roku. W wyniku rozbudowy powstał skansen o powierzchni 5 ha leżący między zabudowaniami wsi i złożony z dwóch części podzielonych drogą publiczną.
W 1984 roku skansen uzyskał status Oddziału Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku z nazwą "Skansen Słowiński w Klukach". W następnych latach sukcesywnie udostępniano zwiedzającym kolejne budynki. W 1995 roku zmieniono nazwę skansenu na Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, Oddział Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.

Na terenie skansenu możemy obejrzeć następujące obiekty:

Zagroda Reimannów

Zagroda zachowana w swojej pierwotnej lokalizacji, składa się z trzyrodzinnej chałupy i trzech budynków gospodarczych. Chałupę zbudowano około 1850 roku, początkowo jako dwurodzinną, pod koniec XIX wieku powiększono ją o jeszcze jedno mieszkanie. Wszystkie budynki mają konstrukcję szachulcową, a dachy kryte są słomą.
W chałupie prezentowane są materiały dotyczące historii Słowińców, wsi Kluki oraz historii powstawania Muzeum Wsi Słowińskiej (fot.). W budynkach gospodarczych eksponowane są miejscowe techniki, rzemiosła i zajęcia charakterystyczne dla ludności słowińskiej.

Zagroda Josta i Klicka (fot.)

Powstała w I połowie XIX wieku, w skansenie leży w swojej pierwotnej lokalizacji. W skład zagrody wchodzi dwurodzinny budynek mieszkalny i mały budynek gospodarczy. Pod koniec XIX wieku chałupa została rozbudowana. Wnętrza chałupy przedstawiają stan z początku XX wieku (fot.).

Chałupa Charlotty Klück (fot.)

Zbudowana pod koniec XVIII wieku, przeniesiona ze wschodniej części wsi. Jest to chałupa jednorodzinna z zachowanym systemem ogniowym typu komin-kuchnia, czyli tzw. czarna kuchnia umieszczona jest w kominie. Komin wyprowadzony jest tylko do poddasza. W środku znajduje się otwarte palenisko połączone otworem w ścianie komina z izbą. Jest tu też palenisko do pieca, który umieszczony jest w południowej części chałupy, w ścianie między alkierzem a izbą.
W chałupie prezentowana jest stała wystawa "Wokół kuchennego pieca" (fot.).

Chałupa z Żoruchowa (fot.)

Zbudowana w 1841 roku, jest bydynkiem dwurodzinnym. Wnętrza rozplanowane są symetrycznie, ściana dzieląca mieszkania przebiega przez jej środek. Wspólny dla obu mieszkań jest komin pełniący funkcję kuchni, który zbudowany jest z suszonej cegły.

Zagroda Alberta Klücka (fot.)

Przeniesiona z Kluk Żeleskich. Powstała w 1921 roku. Kilka lat później powstał budynek inwestarski z warsztatem, kurnikiem, oborą, chlewem i stajnią. Chałupa Alberta Klücka była jednorodzinna i mieściła kuchnie, sień, trzy izby i komorę.
Narzędzia, sprzęt i aranżacja wnętrza chałupy nawiązują do lat międzywojennych (fot.) (fot.). Zagrodę urządzono na podstawie relacji potomków Alberta Klücka, którzy wraz z nim wyjechali do Niemiec w 1970 roku.

Zagroda Keitschicków (fot.)

Pierwotnie stała w kolonii Pawelke około 2 km za wsią Kluki. Właściciele mieszkali tam do 1962 roku, po czym wyjechali do Niemiec. Zagrodę przeniesiono do skansenu w latach 90-tych XX wieku.
Zagroda składa się z dwurodzinnej chałupy (fot.) (fot.) (fot.), stodoły, budynku inwentarskiego i pieca chlebowego. Chałupa pochodzi z połowy XIX wieku, budynek inwentarski zbudowano pod koniec XIX wieku, a stodołę w latach 30-tych XX wieku.

Zagroda Anny Kotsch

Zagroda pochodzi z połowy XIX wieku, jest budynkiem dwurodzinnym, zachowana w swojej pierwotnej lokalizacji. Budynek stanowi "zagrodę edukacyjną": jedno mieszkanie stanowi powierzchnię muzealną, która służy do organizowania zajęć związanych z przeszłością i tradycją regionu, drugie mieszkanie zostało zaadaptowane na salę edukacyjną, przeznaczoną do prowadzenia lekcji muzealnych.
W skład zagrody wchodzą jeszcze stodoła i obórka, w których mieścić się będą warsztat stolarsko-snycerski i pomieszczenia na ekspozycję m.in. narzędzi polowych.

Magazyn rybacki (fot.)

Budynek jest rekonstrukcją wykonaną na wzór magazynów i wiat rybackich, które budowano nad brzegami jezior. Prezentowane są łodzie rybackie, narzędzia oraz sieci (fot.).

Szałas rybacki (fot.)

Szałasy rybackie występowały niegdyś na całym wybrzeżu. Budowano je w formie chałup z dwuspadowymi dachami krytymi trzciną, które dochodziły aż do poziomu gruntu. Wewnątrz szałasu znajdowało się palenisko. Szałasy stanowiły schronienie dla rybaków łowiących na jeziorach Łebsko i Gardno oraz na Morzu Bałtyckim.

Piec chlebowy (fot.)

Piece chlebowe budowano z wypalanej cegły, posiadały kształt kopuły, która obłożona była grubą warstwą gliny. Całość przykrywał drewniany daszek kryty papą.

Piwnica naziemna

Piwnice naziemne służyły do przechowywania płodów rolnych. Konstrukcja piwnicy jest drewniana i ma kształt stożka, kryta jest trzciną. Piwnica ustawiona jest na kole wyłożonym z polnych kamieni.
Piwnica w skansenie jest rekonstrukcją.

Karczma

W Muzeum Wsi Słowińskiej możemy spotkać również zwierzęta. Swoje miejsce znalazły tutaj m.in. konie (fot.), kozy, kury i gęsi oraz urocze owieczki (fot.).
W skansenie organizowane są różne imprezy folklorystyczne m.in. "Czarne Wesele", "W niedzielę u Klicków" czy "Pożegnanie lata". Muzeum Wsi Słowińskiej stanowi oddział Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.

Częścią muzeum jest także stary cmentarz w Klukach założony w końcu XVIII wieku. W 1980 roku został zamknięty dla pochówków, a w 1991 roku został uznany za obiekt zabytkowy i włączony w skład Muzeum. Na cmentarzu zachowanych jest 145 obiektów, w większości pochodzących z początku XX wieku. Najciekawszymi obiektami są 83 żeliwne krzyże (najstarszy z około 1880 roku).

Skansen leży w miejscowości Kluki, w gminie Smołdzino, w powiecie słupskim, w województwie pomorskim. Kluki leżą na Wybrzeżu Słowińskim nad jeziorem Łebsko (fot.) (fot.) na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego. Leżą w odległości około 40 km na północny wschód od Słupska.

08.2015

Na podstawie strony internetowej: Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach.

Aktualizacja 02.08.2014