Dariusz Domagała - Kościoły Pokoju

Kiedy skończyła się wojna, zwana później wojną trzydziestoletnią (1618-1648), która toczyła się między protestanckimi państwami Rzeszy niemieckiej popieranymi przez niektóre państwa europejskie (Szwecja, Dania, Francja) a katolicką dynastią Habsburgów, katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg w wyniku ustaleń pokoju westfalskiego przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech kościołów na obszarach podległych jego władzy. Zgoda cesarza była uzależnienia od spełnienia kilku warunków:
- kościoły musiały być zbudowane z materiałów nietrwałych,
- musiały stać poza murami miast, na odległość armatniego strzału,
- nie mogły mieć wież, dzwonów ani kształtów charakterystycznych dla świątyń,
- musiały byc wzniesione w ciągu jednego roku na koszt protestantów.
Powstały wówczas trzy takie kościoły: w Głogowie, Jaworze i Świdnicy. Do dziś dotrwały dwa ostatnie, bowiem kościół w Głogowie spłonął od uderzenia pioruna w roku 1758.
W roku 2001 Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy zostały wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Zapraszam do obejrzenia tych wspaniałych świątyń, niegdyś tętniących gwarem wypełniających je wiernych, dziś spokojnych i nieco sennych, ale wciąż bardzo pięknych...

Kościoły Pokoju Jawor

Został zbudowany w latach 1654-1655 według projektu Albrechta von Säbischa. Kościół pod wezwaniem Św. Ducha (fot.) powstał z materiałów nietrwałych: drewna, słomy i gliny. Ponieważ Kościoły Pokoju nie mogły mieć wież, istniejąca wieża została dobudowana na początku XVIII wieku. Kościół ma konstrukcję ryglową (szkielet z drewnianych belek wypełniony jest gliną i słomą) i wymiary: 43,5 m długości, 26,8 m szerokości i 16 m wysokości. Wewnątrz na uwagę zasługuje barokowe wyposażenie, takie jak:

ołtarz wykonany przez Michaela Schneidera (z 1672 roku) (fot.)
sześcioboczna ambona podtrzymywana przez anioła trzymającego otwartą księgę z napisem "Wieczna ewangelia" wykonana w legnickiej pracowni rzeźbiarza Mateusza Knothe (z roku 1670) (fot.) (fot.)
chrzcielnica (1656 rok)
organy zbudowane w 1855 roku przez wrocławskiego organmistrza Andreasa Lummerta (fot.)

Po stronie północnej i południowej wzniesiono po cztery kondygnacje empor (fot.), które zdobią sceny ilustrujące Stary i Nowy Testament (jest ich 143), motywy heraldyczne i przedstawienia rodowych siedzib szlacheckich. Elementy konstrukcyjne pokrywają polichromie o motywach fantazyjnie zwiniętych wici roślinnych.
Kościół może pomieścić 6000 wiernych i jak dawniej odbywają się w nim nabożeństwa ewangelickie. Można go również zwiedzać, a jeśli czegoś nie wiemy, to warto spytać sympatycznego pana sprzedającego bilety, który chętnie wszystko wyjaśni.
Każdego roku od maja do września we wnętrzach Kościoła Pokoju odbywają się kameralne Koncerty Pokoju, w których uczestniczą artyści z Polski, Czech i Niemiec. Dotychczas występowali m.in.: Chór Poznańskie Słowiki pod dyr. Stefana Stuligrosza, Chór Uniwersytetu Wrocławskiego "Gaudium", Kameralna Orkiestra "Leopoldinum", Orkiestra Amadeus pod dyrekcją Agnieszki Duczmal, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Sudeckiej, Kwartet Wilanów i wielu innych.

Kościoły Pokoju Świdnica

Kamień węgielny pod budowę kościoła położono 23 sierpnia 1656 roku, a rok później, w czerwcu 1657 roku, odprawiono pierwsze nabożeństwo. Kościół jest bazyliką szachulcową wzniesioną na planie krzyża greckiego (fot.). Trójnawowy korpus główny krzyżuje się w centrum kościoła z również trójnawowym transeptem. Do bryły kościoła początkowo dobudowano zakrystię, a w następnych latach dodano Halę Zmarłych (od zachodu), Halę Ślubów (od południa), a od północy tzw. Halę Polową. Dzwonnica została dobudowana w roku 1708. Nawa główna ma 44 m długości i 20 m szerokości. Nawa poprzeczna ma 30 m długości i 20 m szerokości. Wysokość nawy głównej to 15 m. Kościół ma konstrukcją szkieletową, na parterze i czterech piętrach empor może pomieścić 7500 ludzi (3000 miejsc jest siedzących). Kościół jest największą drewnianą świątynią w Europie.
Wewnątrz kościoła warto zwrócić uwagę na:

ołtarz wykonany w 1752 roku przez Gottfrieda Augusta Hoffmanna (fot.). 1500 talarów przeznaczonych na ołtarz podarował szwedzki mistrz garncarski Peter Pauliander. Wystrój ołtarza ukończył malarz świdnicki Johann Caspar Kolewe. Ponad mensą ołtarza umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. Ponad nią umieszczono zespół rzeźb z wizerunkami Mojżesza, Aarona, Jezusa, Jana Chrzciciela i apostołów Piotra i Pawła (fot.). Na kopule ołtarza, na księdze z siedmioma pieczęciami stoi baranek z chorągwią. Ołtarz ogrodzony jest złoconą, prześwitową balustradą z drewna.
ambona ufundowana przez papiernika Konrada Riedigera (fot.). Ambona, ktorą możemy dziś podziwiać powstała w 1728 roku, wykonana przez twórcę ołtarza, Gottfrieda Augusta Hoffmana. Ponad drzwiami wejściowymi do ambony znajduje się płaskorzeźba z wizerunkiem Jezusa Dobrego Pasterza. Schody zdobione są od zewnątrz trzema reliefami przedstawiającymi zesłanie Ducha Św., Golgotę i Raj. Balustradę zdobią trzy rzeźby uosabiające Wiarę, Nadzieję i Miłość. Zwieńczeniem jest postać anioła oznajmiającego głosem trąby Sąd Ostateczny (fot.).
organy wykonane w latach 1666-1669 podtrzymują dwaj atleci (fot.). Instrument ozdobiono ruchomymi figurkami aniołków.
loża rodziny Hochberg (fot.) wzniesiona w 1698 roku jako dowód wdzięczności dla rodziny hrabiego Johanna Heinricha von Hochberg, który ufundował 2/3 drewna do budowy kościoła.

Stropy kościoła są ozdobione malowidłami ilustrującymi sceny z Objawienia św. Jana i alegorią Trójcy Świętej.
Obecnie kościół wciąż służy wiernym, można go również zwiedzać. To tu w 1989 roku premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Helmut Kohl w drodze do Krzyżowej modlili się o pokój i pojednanie dla Polski i Niemiec.
Od kilku lat (po raz pierwszy w roku 2000), w lecie, w kościele odbywają się koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu Bachowskiego. Od lat 80-tych XX wieku w kościele odbywają się też koncerty jeszcze jednego festiwalu - Świdnickich Dni Muzyki Kameralnej.

07.2010

Na podstawie stron internetowych: Wikipedia - kościół w Jaworze, Wikipedia - kościół w Świdnicy, Kościół Pokoju w Świdnicy oraz przewodnika Polska według internautów, Wydawnictwo Bezdroża 2009.

Aktualizacja 22.07.2010