Strona główna    Galeria zdjęć 1    Galeria zdjęć 2       Szczawne    Turzańsk    Rzepedź    Równia    Smolnik    Hoszów    Michniowiec    Bystre    Czarna    Polana    Czerteż    Morochów    Stefkowa    Ustjanowa Górna    Liskowate    Krościenko    Łodyna   



Stare drewniane cerkwie... Pochowane w górskich dolinach, przeszły wiele, podobnie jak ziemie, na których stoją. Kiedyś było ich o wiele, wiele więcej, niestety, ludzka głupota i bezmyślność spowodowała, że wiele z nich stracono bezpowrotnie.
Przepiękne wnętrza cerkwi zachęcają każdego żeby w ciszy i spokoju zatrzymał się tu choć na chwilę, zadumał się, pomodlił... A spacer po przycerkiewnych cmentarzach ze starymi nagrobkami, na których już najczęściej nie można odczytać inskrypcji, każe zastanowić się nad przemijaniem człowieka...



                 
                 
              




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Szczawne


Cerkiew prawosławna Zaśnięcia Bogurodzicy w Szczawnem (gm. Komańcza, powiat sanocki)  (fot.)  (fot.).

Zbudowana w latach 1888-1889 jako cerkiew greckokatolicka. Wyremontowana w 1925 roku. Po II wojnie światowej cerkiew została opuszczona. Pod koniec lat 50-tych XX wieku sprzedana w prywatne ręce celem rozbiórki, do której na szczęście nie doszło. W 1962 roku powstała tu filia parafii prawosławnej w Morochowie.
Cerkiew reprezentuje typ północno-wschodni cerkwi łemkowskiej. Jest świątynią drewnianą, orientowaną, trójdzielną, konstrukcji zrębowej, z pomieszczeniami o jednakowej wysokości, poszczególne części na planie zbliżonym do kwadratu. Osadzona jest na kamiennej podmurówce, szalowana pionowo deskami. Nawa jest szersza od pozostałych części, od zachodu znajduje się babiniec z krótkim przedsionkiem. Okna prostokątne, w nawie potrójne.
Prezbiterium zamknięte trójbocznie, zakrystia od południa. Nad zachodnią częścią babińca znajduje się wieża o konstrukcji słupowo-ramowej i prostych ścianach. Wewnątrz cerkwi znajduje się ikonostas z końca XIX wieku  (fot.). W babińcu znajduje się nadwieszony chór muzyczny z wybrzuszonym parapetem o pełnej balustradzie. Na ścianach, sufitach i balustradzie chóru polichromia figuralna i ornamentalno-roślinna  (fot.). Dach o wspólnej kalenicy, dwuspadowy. Hełm wieży namiotowy z sześcioboczną latarnią pozorną. Nad nawą wieżyczka kopulasta, nad prezbiterium baniasta z pozornymi latarniami - obie ośmioboczne, nad babińcem czworoboczna, nakryta dachem namiotowym, zakrystia kryta dachem trójspadowym.
Obok cerkwi drewniana, słupowa dzwonnica z 1889 roku  (fot.). Przy południowej ścianie babińca dwa nagrobki starego cmentarza cerkiewnego: Honoraty Pietrownej Lewickiej (1830-1882) oraz Sergieja Kałużniackiego (1891-1894)  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Turzańsk


Cerkiew prawosławna św. Michała Archanioła w Turzańsku (gm. Komańcza, powiat sanocki)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew została zbudowana w latach 1801-1803, wzniesiona jako greckokatolicka. W 1898 i 1913 roku cerkiew była odnawiana, pokryto ją wówczas blachą. Po 1947 roku cerkiew była użytkowana przez parafię rzymskokatolicką w Komańczy. 10 sierpnia 1961 roku została zamknięta. W 1963 roku oddano ją w użytkowanie kościołowi prawosławnemu i taką funkcję jako cerkiew filialna parafii w Komańczy pełni do dziś. W 2013 roku cerkiew została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Jest świątynią drewnianą, trójdzielną, w stylu cerkwi łemkowskiej typu północno-wschodniego w wariancie bezwieżowym, konstrukcji zrębowej. Wszystkie pomieszczenia cerkwi są jednakowej wysokości, prezbiterium zamknięte trójbocznie. Nawa i babiniec na planie zbliżonym do kwadratu. Nawa obszerniejsza od przylegających do niej pomieszczeń babińca i sanktuarium. Od północy i południa znajdują się dwie zakrystie. Zakrystia południowa została dodana później niż północna, prawdopodobnie w 1836 roku i była używana jako przechowalnia świec. W tym samym roku od strony zachodniej dobudowano również przedsionek o konstrukcji słupowo-ramowej.
Dach budowli jest wielopołaciowy o wspólnej kalenicy. Zwieńczenie stanowią trzy baniaste wieżyczki na sygnaturkę z pozornymi latarniami, makowiczkami i kutymi krzyżami. Środkowa jest wyższa i większa od pozostałych. Nad zakrystiami znajdują się hełmy zakończone baniastymi wieżyczkami z pozorną latarnią.
Wewnątrz cerkwi ikonostas z 1895 roku. Część ikon została skradziona i została zastąpiona współczesnymi kopiami. Nad ikonostasem namalowana jest panorama gór. Polichromia z roku 1898 i 1913. Carskie wrota ażurowe z motywem winorośli. W prezbiterium ołtarz główny z baldachimem. Ołtarze boczne mają charakter barokowy. Na parapecie chóru malowidło przedstawiające św. Olgę pouczającą św. Włodzimierza oraz Łemko siejący zboże. Na północnej ścianie babińca wyobrażenie Chrystusa nawiedzającego łemkowską rodzinę w góralskiej chacie.
Obok cerkwi stoi trójkondygnacyjna drewniana dzwonnica z 1817 roku, konstrukcji szkieletowej, o ścianach zbieżnych, nakryta dachem namiotowym zwieńczonym baniastą wieżyczką sygnaturkową ze ślepą latarnią  (fot.). Stary cmentarz cerkiewny otoczony murem z kamienia łupanego z kilkunastoma nagrobkami, w tym dwa datowane na koniec XIX wieku  (fot.)  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Rzepedź


Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Rzepedzi (gmina Komańcza, powiat sanocki)  (fot.)  (fot.).

Zbudowana w 1824 roku. Odnowiona i przebudowana w 1896 roku. Zmieniono wówczas konstrukcję dachu, przemalowano ikonostas, dodano zakrystię. Cerkiew reprezentuje typ północno-wschodni cerkwi łemkowskiej w wariancie bezwieżowym. Położona jest na wzgórzu, na cmentarzu grzebalnym, otoczona jest murem z dzikiego kamienia z drewnianą bramką. Bramka w formie wąskiego, dwuspadowego daszku wspartego na dwóch słupach. Jest to budowla drewniana, orientowana, konstrukcji zrębowej, oszalowana, trójdzielna. Dzwonnica położona w zachodniej części cmentarza grzebalnego, na osi cerkwi  (fot.). Dzwonnica jest drewniana, konstrukcji szkieletowej, oszalowana, położona na planie kwadratu o ściętych narożnikach. Trójkondygnacyjna, o ścianach pochyłych. W górnej kondygnacji znajdują się prostokątne okienka. Dach namiotowy z ośmioboczną latarnią, kryty blachą.
Prezbiterium na rzucie prostokątnym, zamknięte trójbocznie. Nawa szersza, kwadratowa. Od zachodu prostokątny babiniec, w jego przedłużeniu niższy przedsionek o tej samej szerokości. Nad prezbiterium, nawą i babińcem dachy namiotowe z ośmiobocznymi wieżyczkami o cebulastych hełmach, z latarniami i krzyżami z 1896 roku, nad przedsionkiem dach pulpitowy, kryty blachą.
Wewnątrz zwierciadlane sklepienia, chór muzyczny nadwieszony, z wygiętym parapetem. Nad wejściem z przedsionka do babińca ryty napis fundacyjny. Polichromia figuralno-ornamentalna z 1896 roku. Na chórze widok cerkwi przed przebudową z 1896 roku oraz katedry greckokatolickiej w Przemyślu.
Wyposażenie wnętrza współczesne. Ikonostas czterostrefowy, architektoniczny, zdekompletowany. Ikony: Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Chrystusa Błogosławiącego. Ikony namiestne w rzadko spotykanym owalnym kształcie. Carskie wrota ażurowe z motywem winnej latorośli. We wrotach diakońskich wizerunki dwóch diakonów w tondach. Ołtarz główny nakryty baldchimem. Ołtarze boczne o charakterze barokowym. Krzyż procesyjny ruski, dwustronnie malowany.
W 1947 roku, w wyniku Akcji "Wisła", cerkiew została przejęta na własność przez Państwo, jej wnętrze splądrowano, zabrano także wszystkie dzwony. Cerkiew przekazano wówczas w użytkowanie parafii rzymskokatolickiej w Komańczy. W latach 50-tych i 60-tych XX wieku była użytkowana tylko okazjonalnie jako kaplica pogrzebowa. W 1969 roku rozebrano południową zakrystię, ze względu na zawalenie się jej dachu. W latach 1970-1973 wyremontowana przez parafian. W latach 1997-1999 kolejny remont. W 1976 roku zgodę na użytkowanie cerkwi uzyskali grekokatolicy. Od 1987 roku cerkiew wróciła do grekokatolików i stała się cerkwią filialną parafii w Komańczy.
Na cmentarzu  (fot.) kamienny nagrobek Iwana Warchoła (1927), na cokole płaskorzeźba św. Mikołaja. Neogotycki nagrobek Stanisława Niezabitowskiego, oficera wojska polskiego podczas Powstania Listopadowego i późniejszego właściciela Rzepedzi. Pochowano tu również greckokatolickiego biskupa Teodora Majkowicza, który w latach 1969-1988 sprawował opiekę duszpasterską nad grekokatolikami z okolic.




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Równia


Cerkiew greckokatolicka Opieki Matki Bożej w Równi (gmina Ustrzyki Dolne, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Zbudowana w I połowie XVIII wieku. Po 1951 roku została opuszczona, przez pewien czas służyła jako magazyn. Od 1969 roku, wbrew władzom komunistycznym, odprawiano tu msze. W 1972 roku została przekazana kościołowi rzymskokatolickiemu. Obecnie jest to kościół filialny pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, należący do parafii Narodzenia NMP w Ustianowej Górnej.
Jest to świątynia orientowana, drewniana o konstrukcji zrębowej, trójdzielna, trójkopułowa, z opasaniem wspartym na uskokowych rysiach. Prezbiterium, nawa i babiniec na planie kwadratu, nawa jest szersza i wyższa od pozostałych części. Babiniec dwukondygnacyjny, ponad nim znajduje się empora o konstrukcji słupowej. Na zrębie ścian nawy oraz babińca tambury. Nad nawą ośmiopołaciowa kopuła, nad pozostałymi częściami mniejsze kopuły o sferycznym profilu. U podstawy tamburów dachy koszowe, powyżej zwielokrotnione okapowe. Portal w zachodniej elewacji prostokątny, ujęty ozdobą w formie sznura.
Nie zachowało się dawne wyposażenie cerkwi. Wewnątrz  (fot.)  (fot.) nad ołtarzem barokowy krucyfiks ofiarowany w 1973 roku przez biskupa Józefa Tokarczuka. W muzeum w Łańcucie znajduje się część wyposażenia dawnej cerkwi: ikonostas z XVII wieku, cztery ikony z XVIII wieku, feretron oraz siedem chorągwi procesyjnych z XIX wieku.
Obok cmentarz cerkiewny z kilkoma zachowanymi nagrobkami  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Smolnik nad Sanem


Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Smolniku nad Sanem (gmina Lutowiska, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew zbudowano w 1791 roku. W 1921 roku przeprowadzono gruntowny remont obiektu, wymieniono wówczas dach gontowy na blaszany oraz odnowiono ikonostas. Po II wojnie światowej Smolnik znalazł się w granicach ZSRR, do Polski powrócił w 1951 roku, jednak bez ludności. Od tej pory cerkiew stała opuszczona, a jej wyposażenie rozgrabiono. W 1969 roku dach blaszany zamieniono na gontowy. W 1973 roku cerkiew została przekazana kościołowi rzymskokatolickiemu i od tej pory jest kościołem filialnym parafii w Lutowiskach pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. W latach 2004-2005 przeprowadzono remont zewnętrzny cerkwi. W 2013 roku świątynia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Cerkiew jest budowlą orientowaną, trójdzielną, konstrukcji zrębowej, osadzoną na kamiennej podmurówce. Dachy nad sanktuarium, nawą i babińcem namiotowe z załomem, zwieńczone tzw. makowicami. Nad sanktuarium i nawą znajdują się kopuły brogowe, zrębowe z załomem, natomiast nad babińcem sklepienie kolebkowe. Część środkowa, nawa, jest większa od babińca i prezbiterium. Wszystkie części na planie kwadratu.
Cerkiew reprezentuje typ bojkowski. Jest to jedyny zachowany obiekt sakralny tego typu w Bieszczadach i jeden z trzech w całym kraju.
Wewnątrz cerkwi zachowała się figuralna polichromia ścienna (wizerunki starotestamentowych proroków) z końca XVIII wieku, odnowiona w 1923 roku oraz obraz Wniebowzięcia Matki Boskiej z 1748 roku  (fot.)  (fot.). Na ścianach współczesne obrazy świętych, kandelabr z rogów jelenich  (fot.). W miejscu ołtarza głównego carskie wrota oraz współczesne ikony  (fot.). Kilka ikon z cerkwi znajduje się obecnie w Muzeum Sztuki Ukraińskiej we Lwowie oraz w muzeum na zamku w Łańcucie.
Obok cerkwi znajduje się niewielki cmentarz na którym zachowało się kilka nagrobków  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Hoszów


Cerkiew greckokatolicka św Mikołaja w Hoszowie (gmina Ustrzyki Dolne, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Budowę cerkwi rozpoczęto w 1939 roku, przerwał ją jednak wybuch II wojny światowej. Podczas wojny była wykorzystywana przez Niemców jako skład amunicji. Budowę ukończono w latach 1947-1948, jednak po wojnie Hoszów znalazł się w granicach ZSRR. Po 1951 roku, w wyniku korekty granicy, Hoszów powrócił do Polski, jednak świątynia pozostawała opuszczona. W 1971 roku została, po przeprowadzeniu generalnego remontu, przejęta przez kościół rzymskokatolicki i od tej pory jest kościołem filialnym parafii w Jasieniu pod wezwaniem błogosławionej Bronisławy.
Cerkiew jest świątynią orientowaną, trójdzielną o konstrukcji zrębowej. Zbudowana została na planie krzyża greckiego w tzw. ukraińskim stylu narodowym nawiązującym do cerkwi huculskich, z centralnie posadowioną kopułą na ośmiobocznym tamburze. Do prezbiterium przylegają dwie zakrystie. Nad nawą kopuła na ośmiobocznym bębnie. Sanktuarium zamknięte trójbocznie, z parą zakrystii pod opasaniem. Babiniec na rzucie prostokąta. Dachy świątyni kalenicowe, powyżej kalenic znajduje się tambur zwieńczony baniastą sygnaturką, poniżej okapy. Mniejsze sygnaturki znajdują się na kalenicach układu krzyżowego. Całość kryta blachą. Obok cerkwi metalowa dzwonnica  (fot.) oraz krzyż misyjny i dwa dawne krzyże.  (fot.)
Na tyłach cerkwi znajdują się pozostałości dawnego przycerkiewnego cmentarza, zachowały się tylko 4 nagrobki, czytelne inskrypcje są tylko na jednym  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Michniowiec


Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogarodzicy w Michniowcu (gmina Czarna, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew wybudowano w 1863 roku, podczas remontu w 1924 roku dobudowano zakrystię i kruchtę. Po II wojnie światowej Michniowiec znalazł się na terytorium ZSRR. Po korekcie granicy w 1951 roku powrócił do Polski. Cerkiew była wówczas opuszczona. Od 1971 roku użytkowana przez kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Narodzenia św. Jana Chrzciciela jako kościół filialny parafii w Czarnej. W latach 80-tych XX wieku przeprowadzono generalny remont cerkwi.
Cerkiew jest budowlą orientowaną, konstrukcji zrębowej, trójdzielną, z zakrystią od północy i kruchtą od zachodu. Nawa na planie ośmioboku, sanktuarium zamknięte trójbocznie, babiniec czworoboczny. Dachy nad sanktuarium, nawą i babińcem kopułowe, sferyczne, wielopołaciowe, zwieńczone ślepymi latarniami. Zakrystia i kruchta nakryte dachami dwuspadowymi. Ściany oszalowane deskami pionowo. Połacie dachowe kryte blachą. Zewnętrznie wszystkie człony budynku wydzielone przewiązkami. Cerkiew stoi na kamiennej podmurówce. Stojąca obok dzwonnica jest trzykondygnacyjna, drewniana, na planie kwadratu. Dwie dolne kondygnacje zrębowe, górna konstrukcji słupowej. Ściany deskowane pionowo. Wszystkie połacie dachowe pobite blachą.
Wewnątrz chór obiega sporą część cerkwi. Na jego balustradzie oraz na ścianach i kopule polichromie figuralne z 1983 roku. Z tego samego okresu pochodzi Droga Krzyżowa. Ikonostas ma nietypowy, półkolisty kształt. Wrota diakońskie wykonano z pełnych desek. Znajduje się na nich ikona św. Olgi i Włodzimierza. Carskie wrota wiszą na ścianach prezbiterium. Ołtarz z baldachimem. Ikony namiestne z ikonostasu wiszą obecnie w nawie.
Obok drewniana dzwonnica postawiona w 1904 roku. Konstrukcja dzwonnicy jest nietypowa: jej dolna kondygnacja jest zrębowa, górna ma konstrukcję słupową  (fot.). Za dzwonnicą stary cmentarz, na którym ocalało kilka nagrobków  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Bystre


Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Bystrem k. Michniowca (gmina Czarna, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Obecną cerkiew w Bystrem wybudowano w 1902 roku. W 1927 roku przeprowadzono remont prezbiterium i odnowiono ikonostas. W 1939 roku postawiono obok cerkwi murowaną dzwonnicę bramną. Od 1951 roku cerkiew pozostawała opuszczona. W 1962 roku część wyposażenia przewieziono do Łańcuta. W 1985 roku pieczę nad cerkwią przejął bieszczadzki oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, który w 1993 roku zabezpieczył dach świątyni oraz wyremontował dzwonnicę. Kolejne prace remontowe przeprowadzono w 1994 roku. Remonty i zabezpieczanie cerkwi wciąż trwają.
Cerkiew jest budowlą drewnianą, orientowaną, trójdzielną, konstrukcji zrębowej, na podmurówce z kamienia łamanego. Wzniesiona na planie krzyża greckiego o skróconych ramionach tworzących transept. Stanowi przykład narodowego stylu ukraińskiego. Sanktuarium, nawa i babiniec na rzucie kwadratu, ramiona transeptu prostokątne. Sanktuarium i ramiona transeptu zamknięte trójbocznie. Po obu stronach sanktuarium niewielkie zakrystie. Nad sanktuarium, nawą i babińcem kopuły na wysokich ośmiobocznych tamburach o nieznacznie zróżnicowanej wysokości. Tambury wyrastają z dachów siodłowych, opadających nad prezbiterium i ramionami transeptu pięcioma połaciami, a nad babińcem trzema. Kopuły oraz dachy nad ramionami transeptu zwieńczone ślepymi latarniami z hełmami i krzyżami. Dachy kryte blachą.
Obok cerkwi leży niewielki bojkowski cmentarz z XIX wieku z zachowanymi 13 nagrobkami: 2 piaskowcowe, 8 zakończonych krzyżami żeliwnymi, 2 bez krzyży i jeden krzyż żeliwny  (fot.)  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Czarna


Cerkiew greckokatolicka św. Dymitra Męczennika w Czarnej (gmina Czarna, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Zbudowana w 1834 roku w miejscu poprzedniej, wzmiankowanej w 1795 roku. W latach 1944-1951 Czarna należała do ZSRR. Po korekcie granicy, w 1951 roku, ponownie w granicach Polski. Od tego roku dawna cerkiew jest w posiadaniu kościoła rzymskokatolickiego jako kościół parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego.
Cerkiew to świątynia orientowana, trójdzielna, konstrukcji zrębowej, oszalowana pionowo deskami. Ustawiona na betonowej podmurówce, o wydłużonym planie, z szeroką i krótką nawą, poprzedzoną babińcem i z sanktuarium zamkniętym ścianą prostą, z zakrystiami od południa i północy. Babiniec, sanktuarium oraz zakrystie na planie zbliżonym do kwadratu, nawa na planie prostokąta. Sanktuarium, nawa i babiniec równej wysokości, kryte dachami dwuspadowymi. Dach nad nawą o najwyższej linii kalenicy, w jego centralnej części ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę nakryta baniastym hełmem. Nad sanktuarium dach trójpołaciowy, nad babińcem przyczółkowy z wydatnym okapem. Nad zakrystiami dachy pulpitowe. Wszystkie dachy oraz wieżyczka na sygnaturkę kryte blachą.
W babińcu chór muzyczny nadwieszony, o prostym parapecie, z ażurową balustradą wycinaną z desek. Wewnątrz cenne wyposażenie z XVIII i I połowy XIX wieku: kompletny klasycystyczny ikonostas z końca XIX wieku  (fot.), ołtarzyk ikonostasowy z ikoną Matki Bożej Bolesnej z XVIII wieku, pokrywa chrzcielnicy z II połowy XVII wieku, krzyż ołtarzowy zdobiony lustrami z 1887 roku oraz dwie rzeźby przywiezione z kościoła w Sokalu. Część dawnego wyposażenia znajduje się w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (carskie wrota), a feretron i figura Matki Bożej w Dziale Sztuki Cerkiewnej w muzeum na zamku w Łańcucie.
Przy cerkwi drewniana dzwonnica konstrukcji słupowej z XX wieku z dzwonem z 1886 roku  (fot.). Dobrze zachowany cmentarz cerkiewny z kilkunastoma nagrobkami. Znajduje sie tu m.in. nagrobek proboszcza Markelija Myhułowicza (1836-1904) oraz proboszcza Iljariona Tuny (1845-1919).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Polana


Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Polanie (gmina Czarna, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Przyjmuje się, że cerkiew zbudowano w 1790 roku, ale prawdopodobnie jest jeszcze starsza. Jest to najstarsza zachowana cerkiew w Bieszczadach. Rozbudowana w 1922 roku. Poszerzono wówczas nawę oraz wybudowano wolnostojącą drewnianą dzwonnicę konstrukcji słupowej, która została zbudowana na planie prostokąta. Dzwonnica jest oszalowana, nakryta dachem namiotowym  (fot.). W 1937 roku cerkiew otynkowano oraz ozdobiono polichromią. Po 1951 roku została opuszczona. W 1969 roku przekazana kościołowi rzymskokatolickiemu i od tej pory służy jako kościół, początkowo filialny parafii w Czarnej, a obecnie parafialny pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego.
Cerkiew jest budowlą drewnianą, orientowaną, dwudzielną, z sanktuarium zamkniętym trójbocznie, konstrukcji zrębowej, z zakrystią zrębową od północy. Dach nad nawą dwuspadowy, nad sanktuarium siodłowy pięciopołaciowy, o wspólnej kalenicy, z uskokiem wynikającym z węższego rozplanowania sanktuarium. Dach nad zakrystią pulpitowy, stanowiący przedłużenie połaci dachowej nad sanktuarium. Na kalenicy ponad częścią nawową trzy ośmioboczne wieżyczki na sygnaturkę z baniastymi hełmami. Wszystkie połacie dachowe pokryte blachą. Budynek oszalowany pionowymi deskami na tzw. zakładkę. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, nawa szersza, na rzucie wydłużonego prostokąta. Wejście od zachodu osłonięte daszkiem pulpitowym wspartym na wystających belkach zrębu.
Wewnątrz cerkwi polichromia ornamentalno-figuralna  (fot.). Polichromia na sklepieniu wyobraża Trójcę Świętą: Bóg Ojciec jako starzec w trójkątnej aureoli, który trzyma berło i jabłko; po lewej Jezus Chrystus z krzyżem, a nad nimi Duch Św. w postaci gołębia. Znajdują się tu również anioły o trzech parach skrzydeł. Za belką poprzeczną znajduje się druga część polichromii, w kształcie krzyża przypominającego ukraiński haft krzyżykowy  (fot.). Nad prezbiterium znajduje się scena pasyjna, która niegdyś stanowiła zwieńczenie ikonostasu, który znajdował się tu do 1970 roku. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. W neogotyckim ołtarzu głównym współczesny obraz Przemienienia Pańskiego  (fot.), w ołtarzach bocznych ikony Matki Bożej z Dzieciątkiem i Chrystusa.
Nie zachowało się dawne wyposażenie cerkwi. Kilka ikon z cerkwi w Polanie znajduje się w muzeach: w skansenie w Sanoku i w Muzeum Narodowym w Krakowie. Na przycerkiewnym cmentarzu zachowało się kilka nagrobków oraz siedem krzyży nagrobnych  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Czerteż


Cerkiew greckokatolicka Przemienienia Pańskiego w Czerteżu (gmina Sanok, powiat sanocki)  (fot.)  (fot.).

Zbudowana w 1742 roku, a wyremontowana w 1836 roku. W wyniku remontu z trzech kopuł umieszczonych nad nawą, prezbiterium i babińcem pozostała jedna. Do wschodniej ściany dobudowano zakrystię. Powstała również dekoracja wnętrza w postaci zespołu fresków. W 1887 roku obok cerkwi wybudowano wolnostojącą dzwonnicę. W latach 20-tych XX wieku przekształcono elewację zachodnią, a wnętrze ozdobiono polichromią. W 1946 roku cerkiew przekazano kościołowi rzymskokatolickiemu. W 1967 roku przeprowadzono generalny remont cerkwi, który częściowo przywrócił jej wygląd sprzed remontu z 1924 roku. Obecnie świątynia ponownie służy społeczności greckokatolickiej i jest własnością Fundacji Metropolity Andrzeja Szeptyckiego.
Cerkiew jest konstrukcji zrębowej, na kamiennej podmurówce, trójdzielna, orientowana, z wąskim babińcem, obszerną nawą i sanktuarium trochę szerszym od babińca. Na przedłużeniu sanktuarium prostokątna zakrystia. Nawa nakryta dachem czterospadowym przechodzącym w ośmioboczny bęben nakryty masywną ośmioboczną cebulastą kopułą. Dachy nad babińcem i sanktuarium dwuspadowe. Na zrębie ścian nawy ośmioboczny tambur na pendentywach. W połowie wysokości ścian budynek obiega daszek okapowy wsparty na rysiach.
We wnętrzu cerkwi pozostałości polichromii i wyposażenia, m.in. prestoł i dwa ołtarze boczne. Przejście do babińca prowadzi przez prostokątny portal z rzeźbionymi rozetami i rytą inskrypcją, wyposażony w drzwi z ozdobnymi okuciami. Przy wschodniej ścianie nawy dwa ołtarze boczne: w lewym obraz Zwiastowania, a w prawym Przemienienie na Górze Tabor. Ponadto na wschodniej ścianie nawy ikona Trójcy Św. z 1877 roku.
Wokół cerkwi zabytkowy cmentarz  (fot.). Na osi cerkwi dwukondygnacyjna dzwonnica  (fot.). W 2010 roku zrekonstruowano ogrodzenie cerkwi  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Morochów


Cerkiew prawosławna Spotkania Pańskiego w Morochowie (gmina Zagórz, powiat sanocki)  (fot.)  (fot.).

Dawna świątynia greckokatolicka zbudowana w 1837 roku. Budowla w stylu wschodniołemkowskim, drewniana, o konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna, z kruchtą. Nad babińcem wieża o konstrukcji słupowej, zwieńczona blaszanym cebulastym hełmem. Prezbiterium zamknięte prostokątnie, z boczną zakrystią. Dach blaszany, jednokalenicowy, z dwoma cebulastymi hełmami.
Wewnątrz świątyni nadwieszony chór, ikonostas z XIX wieku z oryginalnymi ikonami, sufit ozdobiony polichromią przedstawiającą niebo z gwiazdami.
Obok cerkwi znajduje się drewniana XX-wieczna dzwonnica o konstrukcji słupowej, z blaszanym dachem namiotowym zwieńczonym cebulastym hełmem, wyposażona w cztery dzwony  (fot.). Przy świątyni drewniany krzyż upamiętniający 1000-lecie chrztu Rusi  (fot.).
Cerkiew została wyremontowana w 1921 roku, uszkodzona podczas II wojny światowej. Do 1947 roku była świątynią greckokatolicką. Po wysiedleniach ludności łemkowskiej pozostawała nieużytkowana. W 1961 roku została przekazana w użytkowanie Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu i stała się siedzibą parafii. W latach 1964 i 1994 ponownie wyremontowana.




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Stefkowa


Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Stefkowej (gmina Olszanica, powiat leski)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew została zbudowana w latach 1836-1840. Stojąca obok cerkwi drewniana dzwonnica została wzniesiona w 1906 roku. Dzwonnica o konstrukcji słupowej z czterospadowym dachem ze ścianami pokrytymi gontem  (fot.). W pobliżu dzwonnicy dwa kamienne nagrobki z żeliwnymi krzyżami. Leżą tam fundator cerkwi Andrzej Górski oraz jego brat  (fot.). Obok cerkwi kilka grobów z przycerkiewnego cmentarza z XIX/XX wieku  (fot.).
Cerkiew jest orientowana, trójdzielna, konstrukcji zrębowej o ścianach pokrytych gontem z dachem kalenicowym oraz wieżą. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, z parą zakrystii od północy i południa, z wieżą konstrukcji słupowej dostawioną przy babińcu od zachodu. Nawa, babiniec i wieża na planie prostokąta. Nawa szersza i wyższa od przylegających do niej pomieszczeń. Zrąb ścian sanktuarium, nawy i babińca równej wysokości. Stropy deskowe, dachy dwuspadowe. Na środku kalenicy dachu nawy baniasta wieżyczka na sygnaturkę. Połacie dachowe pokryte blachą. Na sygnaturce oraz w zwieńczeniu dachów prezbiterium i wieży żelazne kute krzyże.
We wnętrzu pozostałości zdemontowanego ikonostasu z 1904 roku, w prezbiterium ołtarz z monumentalnym baldachimem, obok ołtarza fragment ołtarza cerkiewnego z 1797 roku z ikoną Matki Bożej Pokrow. Pod chórem na południowej ścianie obraz z XVII wieku przedstawiający św. Hieronima.
Od 1953 roku cerkiew pełni funkcję filialnego kościoła rzymskokatolickiego parafii z Olszanicy.




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Ustjanowa Górna


Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Ustjanowej Górnej (gmina Ustrzyki Dolne, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Wybudowana w 1792 roku, odnowiona i rozbudowana w 1892 roku. W 1971 roku przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Wyremontowana w 1973 roku i użytkowana jako kościół parafialny Narodzenia NMP.
Cerkiew jest budowlą orientowaną o konstrukcji zrębowej, obitą gontem, trójdzielną, na planie wydłużonym z prostokątną wieżą na osi, dostawioną do kwadratowego, trochę węższego od niej babińca. Nawa najszersza na planie kwadratu, prezbiterium węższe, zamknięte trójbocznie, na planie zbliżonym do kwadratu z dwiema zakrystiami. Ściany prezbiterium, nawy, babińca i wieży równej wysokości. Podmurówka na której posadowiono belki konstrukcji osłonięta jest fartuchem gontowym. Dachy namiotowe o osobnych kalenicach. Na dachu kalenicy nawy ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę z pseudolatarnią, zwieńczona cebulką, nad prezbiterium makowiczka. W pobliżu cerkwi znajduje się murowana, kryta kołomyjską dachówką neogotycka kaplica grobowa rodziny Szemelowskich  (fot.). Obok cerkwi nagrobek z żeliwnym krzyżem z motywami roślinnymi. Dzwonnica stojąca obok cerkwi jest budowlą współczesną  (fot.).
Wewnątrz strop deskowy na jednym poziomie. Kamienna kropielnica z datą 1862. Na belce tęczowej napis "Anno Domini 1792". W babińcu chór muzyczny nadwieszony o prostej balustradzie. W prezbiterium odrestaurowany rokokowy ołtarz z końca XVIII wieku przeniesiony z kościoła w Hoczwi lub Stężnicy. W zwieńczeniu ołtarza rzeźby Matki Bożej Niepokalanie Poczętej oraz figury Adama i Ewy nad Drzewem Wiadomości Dobrego i Złego. W centralnej części ołtarza kopia cudownego obrazu Matki Bożej z Sokala. Dawne wyposażenie cerkwi zostało wywiezione w 1951 roku i obecnie znajduje się w skansenie w Sanoku.




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Liskowate


Cerkiew greckokatolicka Narodzenia NMP w Liskowatem (gmina Ustrzyki Dolne, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew wybudowana prawdopodobnie w 1832 roku, data nie jest jednak pewna, są historycy, którzy sugerują wcześniejsze powstanie cerkwi ze względu na styl charakterystyczny dla XVII wieku. Jest jednym z trzech obiektów sztuki cerkiewnej w stylu bojkowskim w Polsce.
Pierwotnie cerkiew miała prawdopodobnie górną kaplicę lub dzwonnicę z galerią nad babińcem, która jednak nie przetrwała do czasów współczesnych. Wyremontowana w latach 20-tych XX wieku. Po wojnie cerkiew stała nieużytkowana do 1951 roku, kiedy to została przekazana przybyłym na te tereny emigrantom greckim. Grecy używali budynku jako magazynu nawozów sztucznych w wyniku czego cerkiew uległa dewastacji. W latach 60-tych XX wieku przeprowadzono konserwację obiektu, jednak ze względu na brak środków nigdy jej nie ukończono. W 1974 roku cerkiew została przejęta przez kościół rzymskokatolicki i poddana remontowi. Cerkiew użytkowano do czasu wybudowania nowego kościoła. Obecnie cerkiew jest opuszczona i zdewastowana...
Cerkiew jest budowlą konstrukcji zrębowej, orientowaną, na kamiennej podmurówce, częściowo pobitą gontem. Poszczególne człony trójdzielnej budowli na rzucie zbliżonym do kwadratu. Po obu stronach prezbiterium dwie prostokątne zakrystie, tzw. pastoforia. Nawa równa szerokością prezbiterium z zakrystiami. Babiniec węższy, o dwóch kondygnacjach (górna kondygnacja to pozostałość dawnej kaplicy lub dzwonnicy). W elewacji południowej prostokątny otwór wejściowy z datą "1832". Sanktuarium nakryte wysokim dachem dwuspadowym z załomem, przechodzącym u dołu płynnie w opasanie wspólne dla całego budynku. Nawa i babiniec nakryte dachami namiotowymi jednozałomowymi. Przy cerkwi znajduje się cmentarz z kilkoma zachowanymi nagrobkami  (fot.). Teren cerkiewny wraz z cmentarzem ogrodzony jest drewnianym parkanem. W płd.-zach. części ogrodzenia murowana bramka-dzwonnica  (fot.).
Wewnątrz chór muzyczny nadwieszony o prostym parapecie. Ściany pozbawione polichromii. W świątyni nie zachowały się żadne elementy pierwotnego wyposażenia.




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Krościenko k/Ustrzyk Dolnych


Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogurodzicy w Krościenku (gmina Ustrzyki Dolne, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew wybudowana w 1794 roku. W 1864 roku wyremontowana, dobudowano wówczas przedsionek i oszalowano ją deskami. Po II wojnie światowej Krościenko znalazło się w granicach ZSRR. Po powrocie wsi do Polski w 1951 roku, cerkiew była nieużytkowana. W 1956 roku przejęta przez greckich emigrantów i wykorzystywana jako magazyn i owczarnia, co przyczyniło się do dewastacji wnętrza. W 1971 roku przejęta przez kościół rzymskokatolicki i wyremontowana. Kolejny remont został przeprowadzony w 1988 roku, zniszczeniu uległy wówczas pierwotne drzwi. Obecnie cerkiew pełni funkcję kościoła parafialnego parafii w Krościenku.
Cerkiew jest budowlą orientowaną, trójdzielną, konstrukcji zrębowej. Nawa na planie kwadratu szersza od pozostałych części. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia. Od zachodu do babińca dobudowano niewielki przedsionek. Prezbiterium, nawa i babiniec równej wysokości, nakryte dwuspadowym dachem o jednakowej wysokości kalenic, rozszerzonym nad nawą, który od wschodu prezbiterium opada trzema połaciami. Zwieńczenia kopuły nad nawą i niewielkie wieżyczki nad sanktuarium i babińcem mają formę ślepych latarni z cebulastymi hełmami. Ściany z zewnątrz oszalowane. Kopuły i dachy kryte gontem, hełmy latarni blachą. Na zachód od cerkwi stoi drewniana dzwonnica z XIX wieku konstrukcji słupowej, z dachem namiotowym krytym gontem  (fot.). W pobliżu znajduje się cmentarz cerkiewny z kilkoma zabytkowymi nagrobkami  (fot.).




Szlakiem bieszczadzkich cerkwi Łodyna


Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Łodynie (gmina Ustrzyki Dolne, powiat bieszczadzki)  (fot.)  (fot.).

Cerkiew wybudowano w 1862 roku. W 1911 roku wyremontowana, wzniesiono wówczas obok niej murowaną parawanową dzwonnicę  (fot.). Kolejny remont w 1922 roku. Po II wojnie światowej wieś pozostawała w granicach ZSRR. Po powrocie do Polski w 1951 roku cerkiew pozostawała opuszczona. Przez pewien czas wykorzystywana jako magazyn węgla drzewnego. W 1970 roku została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Wyremontowana w 1975 roku. Obecnie pełni funkcję kościoła filialnego św. Antoniego parafii w Brzegach Dolnych.
Cerkiew jest budowlą orientowaną, konstrukcji zrębowej, trójdzielną, z sanktuarium zamkniętym ścianą prostą i zakrystią od północy. Od zachodu dobudowana wieża konstrukcji mieszanej, dwukondygnacyjna. Zrąb ścian sanktuarium, nawy, babińca równej wysokości. Dachy kalenicowe, dwuspadowe o zróżnicowanej wysokości. W dachu nawy wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona baniastym hełmem, dach babińca i prezbiterium wieńczą małe cebulki. Ściany zewnętrzne pokryte gontem, połacie dachowe blaszane.
Wewnątrz cerkwi stropy belkowane. Przy zachodniej ścianie babińca chór. Z pierwotnego wyposażenia zachowały się tylko ikony, które umieszczone są w ołtarzach bocznych.







08.2016


Na podstawie stron internetowych: twojebieszczady.net, Szlak Architektury Drewnianej Województwa Podkarpackiego, Wikipedii oraz przewodnika Magdaleny i Artura Michniewskich oraz Marty Dudy-Gryc Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Oficyna Wydawnicza Rewasz 2011.




Aktualizacja 19.02.2017






Jerzy Harasymowicz

W dziupli ikon drzemią bezrobotni prorocy
Zasłaniają się od świata hałasu lilią świętą
I planety podobne do słoneczników krążą
Mądrą kopułą cerkiewną

Jest tam i księżyc z bródką chudy jak diaczek
I jest komety twarz smagła z czerwonymi wstęgami
I słońca lwia grzywa i gwiazd modry piasek
I płynie święta Olga z ogromnymi oczami

I krążą planety i trwa Łemków niebo
Mocno tkwią w ziemi cerkiewne korzenie
Któż zatrzyma w jego jastrzębim locie słońce Łemków
Któż zatrzyma ich małą huczącą jak trzmiel ziemię



Cerkiew prawosławna Zaśnięcia Matki Bożej w Szczawnem

Cerkiew prawosławna Zaśnięcia Matki Bożej w Szczawnem

Cerkiew prawosławna św. Michała Archanioła w Turzańsku

Cerkiew prawosławna św. Michała Archanioła w Turzańsku

Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Rzepedzi

Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Rzepedzi

Cerkiew prawosławna Spotkania Pańskiego w Morochowie

Cerkiew prawosławna Spotkania Pańskiego w Morochowie

Cerkiew greckokatolicka Opieki Matki Bożej w Równi

Cerkiew greckokatolicka Opieki Matki Bożej w Równi

Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Hoszowie

Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Hoszowie

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogurodzicy w Michniowcu

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogurodzicy w Michniowcu

Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Bystrem

Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Bystrem

Cerkiew greckokatolicka św. Wielkiego Męczennika Dymitra w Czarnej

Cerkiew greckokatolicka św. Wielkiego Męczennika Dymitra w Czarnej

Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Smolniku nad Sanem

Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Smolniku nad Sanem

Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Polanie

Cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja w Polanie

Cerkiew greckokatolicka Przemienienia Pańskiego w Czerteżu

Cerkiew greckokatolicka Przemienienia Pańskiego w Czerteżu

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Stefkowej

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Stefkowej

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Ustjanowej Górnej

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Ustjanowej Górnej

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia NMP w Liskowatem

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia NMP w Liskowatem

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogurodzicy w Krościenku

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogurodzicy w Krościenku

Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła Łodynie

Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła Łodynie





Wszystkie zdjęcia wykonane aparatem Panasonic Lumix DMC-FZ300


twojebieszczady.net
Szlak Architektury Drewnianej Województwa Podkarpackiego
Szlak Architektury Drewnianej Województwa Podkarpackiego w Wikipedii
Grupa Bieszczady
Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział Bieszczadzki